مرتضی میرزاحسینی - پژوهشگر دکتری، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.
حسین سلطان زاده - استاد، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

با به قدرت رسیدن حزب نازی در مرداد چکیدهبیان مسئله: پس از بهقدرترسیدن حزب نازی در آلمان، روابط ایران و آلمان وارد دوران جدیدی شد. افزایش نفوذ آلمان در ایران و تبلیغات این کشور درباره برتری نژاد آریایی و مبارزه با قدرتهای استعماری، نظیر انگلیس و روسیه، باعث شد ایرانیان آلمان را پشتیبان و منجی بالقوه خود تلقی کنند. بهواسطه این تلقی، انبوهی از متخصصان و کارشناسان در زمینههای مختلف برای همکاری با حکومت پهلوی وارد خاک ایران شدند؛ در این بین حضور معماران و مهندسان و شرکتهای ساختمانی آلمانی بیش از هر گروه دیگری به چشم میخورد و نقش آنها در ساخت بسیاری از ساختمانهای دولتی و حکومتی مشهود است. ساختمانهایی که در راستای نمایش قدرت و شکوه حکومت، متاثر از بناهای عصر نازی و با گرایش نئوکلاسیک، پدید آمدند.هدف پژوهش: مقاله پیش رو به دنبال بررسی معماری نئوکلاسیک و استخراج شاخصههای آن و تحلیل این شاخصهها در آثار ساختهشده توسط معماران آلمانی در ایران است. پرسش اصلی مقاله بر این نکته استوار است که گرایش به معماری نازی (نئوکلاسیک) تا چه حد بر معماری معاصر ایران تاثیر گذاشته است؟ و چارچوب نظری مقاله نیز بر این نکته تاکید دارد که با گسترش روابط ایران و آلمان، در بین سالهای حکومت حزب نازی در آلمان و پهلوی اول در ایران، بخشی از زمینههای شکلگیری معماری معاصر ایران تحت تاثیر کشور آلمان پدید آمد. روش پژوهش: مقاله پیش رو از نوع کیفی است و در آن از روش تحقیق تاریخی-تفسیری و همچنین روش توصیفی-تحلیلی بهصورت آمیخته استفاده شده است.نتیجهگیری: نتایج پژوهش نشان میدهد که حضور افراد و گروههای متخصص آلمانی در ایران نقش بسیار مهمی در ورود عناصر معماری غربی به ایران داشته است. الگوها و شاخصهها در هر سه حوزه عملکردی (پلان)، کالبدی (فرم) و نمادین در معماری ایران تاثیرگذار بودهاند و در این بین، نفوذ مولفههای عملکردی، نسبت به دو مولفه دیگر، شاخصتر بوده است. همچنین ارتقای شیوههای ساختوساز و استفاده از مصالح نوین یکی دیگر از زمینههای اثرگذاری آلمانها در ایران بوده است.

ایران و آلمان, معماری نئوکلاسیک, بناهای دولتی, پهلوی اول