سمیه سنچولی - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه تولیدات گیاهی، مجتمع آموزش عالی شیروان
محمود قربانزاده - دانشیار گروه تولیدات گیاهی، مجتمع آموزش عالی شیروان
حسین صبوری - دانشیار، گروه تولیدات گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبد کاووس.
محمد زارع مهرجردی - استادیار گروه تولیدات گیاهی، مجتمع آموزش عالی شیروان

بهمنظور بررسی تنوع ژنتیکی ۷۴ لاین خالص نوترکیب برنج ایرانی حاصل تلاقی ارقام ندا × اهلمی ­طارم در مرحله گیاهچه­ای و تحت تنش شوری،، آزمایشی بهصورت تجزیه مرکب و در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار، در دو شرایط کشت نرمال و تنش شوری در دانشگاه گنبد کاووس در سال ۱۳۹۵ انجام شد. برای اعمال تنش شوری، گیاهچه­ها بهمدت یک هفته تحت تنش شش دسی­زیمنس بر متر قرار گرفتند و سپس میزان تنش شوری به ۱۲ دسی­زیمنس بر متر افزایش یافت. محتوای کلروفیل، طول ریشه و ساقه، وزن تر و خشک ریشه و ساقه، سطح برگ، طول و عرض بزرگترین برگ، تعداد ریشه، قطر ریشه، چگالی سطحی ریشه، غلظت سدیم و پتاسیم ریشه و ساقه، نسبت سدیم به پتاسیم ریشه و ساقه، طول، عرض و تعداد روزنه، زیستتودهزیستتوده تر و خشک و امتیاز ارقام براساس امتیازدهی موسسه بین المللی تحقیقات برنج ثبت شد. معنی­دار بودن تفاوت بین لاین­ها برای صفات مورد بررسی، تنوع بین آنها را نشان داد. بالاترین همبستگی­ها مربوط به صفات قطر ریشه و چگالی سطحی ریشه بود. امتیاز ارقام، همبستگی معنی­داری با وزن خشک گیاهچه، مساحت برگ و محتوای کلروفیل و طول ریشه داشت. در رگرسیون مرحله­ای، صفات محتوای کلروفیل و مساحت برگ، بیشترین تغییرات را توجیه کردند. تجزیه خوشه­ای بر اساس مجموع صفات گیاهچه­ای، لاین­ها را به چهار گروه تقسیم کرد و لاین­های ۱۱، ۱۰۲ ،۳۹ و ۸۵، متحمل به تنش شوری تشخیص داده شدند. نتایج بهدست آمده از این پژوهش می­تواند لاین­های متحمل را برای تلاقی و تهیه جمعیت­های مناسب برای برنامه­های اصلاحی شناسایی کند..

تجزیه خوشه­ ای, تجزیه علیت, تنش شوری, رگرسیون مرحلهای, همبستگی