علی رضا شجاعی زند - دانشیار جامعهشناسی دانشگاه تربیت مدرس
محمد رضا طالبان - استادیار جامعهشناسی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
نادر صنعتی شرقی - دکتری جامعه¬شناسی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده مروری بر نظریه های عرفی شدن نشان میدهد که این تئوری ها کمتر به تاثیر مناسبات فزاینده جهانی بر عرفیشدن مردم جهان پرداخته اند. با توجه به این مطلب، این مقاله کوشیده است رابطه جهانی شدن فرهنگی و عرفی شدن مردم کشورهای جهان را با توجه به متغیرهای زمینه ای اثرگذار بر این رابطه مورد بررسی قرار دهد. این متغیرهای زمینه ای عبارتاند از: سنت های مذهبی غیر اسلامی، سطح توسعهیافتگی، تنوعات قومی، زبانی و مذهبی. نتایج مطالعه حاضر نشان داد که جهانی شدن فرهنگی رابطه مستقیم و مثبتی با عرفی شدن مردم جهان دارد. البته با در نظر گرفتن سهم کنترلی سایر متغیرهای منتج از نظریههای رقیب (نظریه نوسازی و نظریه بازارهای مذهبی) این اثر به میزان قابل توجهی کاهش یافت. یافته های دیگر مطالعه حاکی از آن بود که اثر جهانی شدن فرهنگی در کشورهای اسلامی، اثری غیر عرفیکننده و در کشورهای غیراسلامی اثری عرفیساز از خود نشان می-دهد. همچنین مشخص گردید که جهانیشدن فرهنگی در کشورهایی که از نظر قومی متنوع میباشند، به نسبت کشورهایی که از نظر قومی همگون هستند، اثر عرفی کننده بیشتری دارد. مطالعه حاضر با یافته خلاف انتظاری نیز روبهرو گردید. یافته های مطالعه نشان داد که جهانی شدن فرهنگی کاملا مخالف انتظارات نظری مطالعه، در جوامعی که از نظر مذهبی همگون می باشند، اثر عرفی ساز بسیار بیشتری به نسبت جوامع ناهمگون مذهبی دارد.

عرفی¬شدن فردی, جهانی شدن فرهنگی, بی ثباتی سیاسی, نابرابری اقتصادی, تکثر قومی, تکثر زبانی, تکثر مذهبی