آمنه بختیار نصرآبادی - عضو هییت علمی گروه معماری دانشگاه تهران.
محمدرضا غلامی گوهره - دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت شهری دانشگاه تهران.

ادراک هر شخص از محیط بدون در نظر گرفتن زمان، به عناصر ملموس و ناملموس آن مکان و محیط بستگی دارد و ایده ها و ابژه های موجود در فضا هستند که این امر را محقق می سازند. هنر مفهومی تاکید بر بیان ذهنیت و ایده ای دارد که با توجه به مکان و فضا طراحی می شود و می تواند بر کیفیت ادراک منظر، جلب توجه به واقعیت ها و ویژگی های خاص موجود در محیط موثر باشد. لذا در این مقاله با هدف بررسی نقش هنر مفهومی در میزان حضور شهروندان در فضای شهری، ابتدا تعریف هنر مفهومی، چگونگی فرایند ادراکی آن و ارتباط آن با منظر شهری مشخص می شود و سپس به تحلیل موردی می پردازد. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی است و روش تحلیل با استفاده از روش تحلیل محتوا میباشد. مصاحبات عمیق، پرسشنامه و برداشت های میدانی در دو قسمت از لبه رودخانه زاینده رود واقع در شهر اصفهان انجام گرفته و پس از استخراج کدهای تحلیلی و تعیین مقدار هر کدام از کدها در نهایت به صورت تفکیک شده، میزان کیفیات محیطی برای هر کدام از نمونه های موردی آورده شده و در نهایت با هم مقایسه شده است. تحلیل نهایی نشان می دهد که هنر مفهومی با تقویت حس مکان می تواند به تقویت تصویر ذهنی مخاطب کمک کرده و در تعامل انسان و مکان، حس حضور فرد در فضا را تقویت مینماید. البته میزان حضور فرد در یک فضا بستگی به کیفیت ادراک آن فضا، و ارضا نیازهای افراد از منظر و تجربیات قبلی آنان دارد که می تواند در مشارکت فرد در فضا موثر باشد و حس تعلق را نیز افزایش دهد.

هنر مفهومی، ادراک منظر، حضور پذیری فضا، فضای شهری، مکان