مجتبی سپندی - Health Research Center, Life Style Institute, Baqiyatallah University of Medical Sciences, Tehran, Iran

در جلد ۱۳ شماره ۳ فصلنامه بیماری‏ های پستان ایران، مقالهای تحت عنوان «تاثیر ۱۰ هفته اجرای تمرین تناوبی شدید بر بیان پروتئینی NF-kB و بیان ژن‏های Atrogin-۱ و MuRF-۱ در مایوست‏های عضله قلبی موش‏ های ماده مبتلا به سرطان پستان» در صفحات ۶۲-۷۱ منتشر گردیده است. این مقاله حاوی اطلاعات بسیار مفید و کاربردی است ولی توجه به چند نکته ضروری به‏ن ظر می‏ رسد. نویسندگان محترم مقاله، در بخش تجزیه و تحلیل آماری آورده‏ اند که: «ابتدا طبیعی بودن داده ‏ها توسط آزمون کلموگروف اسمینروف استفاده گردید، انجام گرفت. سپس برای بررسی تغییرات بین گروه تمرین و گروه کنترل از آزمون t مستقل استفاده شد. جهت تعیین رابطه سنجی بین وزن قلب و سطوح پروتئینی Atrogin-۱ و MuRF-۱، NF-kB از ضریب همبستگی پیرسون استفاده گردید. از نرم ‏افزار SPPS  نسخه ۲۴ در سطح معناداری P≤۰/۰۵ جهت کلیه تجزیه و تحلیل‏ های آماری استفاده شد». نکته اول؛ پیش ‏‏فرض­ نرمال بودن (نرمالیتی) توزیع داده ‏ها، پایه بسیاری از آزمون ‏­های آماری است.­ جهت بررسی نرمال بودن توزیع یک متغیر کمی می‏ توان از روش‏ های توصیفی یا استنباطی استفاده نمود. روش‏ های توصیفی شامل بررسی میانگین، نما و میانه و نیز رسم نمودارهای آماری است. همچنین آزمون‏ های متعددی برای بررسی نرمال بودن داده‏ ها در متون آماری ذکر شده است. اما مهم‏ترین آن‏ها عبارتند از؛ آزمون‏ های Kolmogorov-Smirnov،Lilliefors corrected Kolmogorov-Smirnov و Shapiro-Wilk (۱). آزمون کولوموگروف اسمیرنوف (که در متن مقاله با اشتباه تایپی نوشته شده است) یک آزمون تطابق توزیع برای داده‏ های کمی است که توزیع متغیر در نمونه را با توزیعی که برای جامعه، مفروض است مقایسه میکند (۲). یکی از محدودیت‏ های آزمون‏ های آماری، توان آماری و حساسیت نتیجه آزمون به حجم نمونه است (۳). آزمون Shapiro-Wilk نسبت به دو مورد قبلی توان آماری بالاتری دارد و برخی از منابع این آزمون را به ‏عنوان بهترین گزینه برای بررسی نرمال بودن داده‏ ها وقتی حجم نمونه کوچک است، معرفی کرده‏ اند (۴). نکته دوم؛ عبارت سطح معناداری P≤۰/۰۵ عبارت صحیحی نیست و بهتر است به صورت «سطح معناداری ۵%بیان شود. نکته سوم؛ آزمون t مستقل یک آزمون پارامتری جهت مقایسه میانگین دو نمونه است (۵). لذا بهتر است در نمودارهای ۱ تا ۴ محور عمودی نشان‏دهنده میانگین صفت مورد نظر باشد. نکته چهارم؛ در ذیل نمودارهای شماره ۱ و ۲، عبارت «کاهش معنادار نسبت به گروه کنترل» آمده است در حالی که نمودارهای مذکور مقادیر کمتر را در گروه کنترل نشان می‏ دهند و این یک تناقض است. اما نکته آخر اینکه؛ در نمودارهای ۱ تا ۴، منظور ازError Bar‏ها نامعلوم است. استفاده از ‏Error Barها معمولا در مقالات مستخرج از مطالعات تجربی شایع است. اما باید توجه کرد  Error Barدر یک نمودار می‏تواند نشان‏ دهنده انحراف معیار، انحراف استاندارد از میانگین و یا فاصله اطمینان باشد و این سه مورد به لحاظ تفسیر آماری متفاوت هستند. لذا مشخص کردن نوع Error Bar در نمودار بسیار اهمیت دارد. با توجه به این که یکی از اهداف فصلنامه بیماری‏ های پستان ایران، بهبود کیفیت گزارش مقالات منتشر شده در حیطه پزشکی است، امید است نکات فوق ‏الذکر مورد توجه قرار گیرد، تا انشا‏الله شاهد ارتقای روز افزون کیفیت مقالات منتشر شده در داخل کشور باشیم.

Normality, Data Distribution, Statistical Tests, Significance Level, Error Bars, نرمالیتی, توزیع داده ها, آزمونهای آماری, سطح معنا داری, میله های خطا