محمد مهدی مولایی - استادیار گروه روزنامهنگاری، دانشکده علوم ارتباطات، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)
حامد طالبیان - کارشناسی ارشد علوم ارتباطات اجتماعی، دانشکده علوم ارتباطات، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.
امید جهانشاهی - دکتری مدیریت رسانه، دانشکده ادبیات علوم انسانی و اجتماعی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ایران.

فعالیت موثر سازمان صدا و سیما در اینترنت، مستلزم شناسایی عناصر آینده مرتبط با فضای مجازی است. در این پژوهش، از روش «پویش محیط» بهره گرفتهایم تا در مسیر این شناخت قرار گیریم. هدف تحقیق، شناسایی عوامل کلیدی در محیط رقابت، نیروهای پیشران در محیط خارجی، پیشمشخصها و عناصر روندگونه و عدم قطعیتهاست. برای انجام پویش محیط، دو مدل «پست» برای تحلیل محیط دور و مدل «پورتر»، برای تحلیل محیط رقابت، استفاده شده است. این عوامل، با نظرات خبرگان، شامل: مدیران سازمان صدا و سیما و کارشناسان حوزههای مرتبط- براساس دو معیار اهمیت و عدمقطعیت- امتیازدهی شدند. مرور منابع نظری و تجربی داخلی و خارجی، مطالعات مرتبط پیشین و برگزاری جلسات هما‏ندیشی بین پژوهشگران- با بهرهگیری از الگوهای پویش محیط- منجر به شناسایی ۵۹ عامل شد. با رتبهبندی عوامل، مهمترین روندها و عناصر نسبتا پیشمشخص آینده موثر بر فعالیت سازمان صدا و سیما و عدمقطعیتهای اصلی در افق ایران ۱۴۰۴ مشخص شدند. در موضوعاتی از جمله: برخورداری از نیروی انسانی کارآمد و توانمند، جایگاه کسب‏وکارهای مبتنی بر فاوا در اقتصاد ایران و... روندها معرفی شدند. در میان عدمقطعیتهای کلیدی، از ۱۰ مورد اول، ۶ مورد در محیط دور و ۴ مورد در میان عوامل محیط رقابت تعریف شدهاند که نشاندهنده آیندهای پیچیده و رقابتی است و امکان کنترل کامل آن وجود ندارد. در نهایت، لازم است سازمان صدا و سیما آمادگی برای رویارویی با آینده را کسب کند، در همین راستا پیشنهادهایی در این پژوهش، مطرح شده است.

آیندهپژوهی, پیشرانهای آینده, فضای مجازی, صدا و سیما در اینترنت, ایران ۱۴۰۴