هدی نوری - کارشناسی ارشد میکروبیولوژی، سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران، تهران، ایران
طاهره سجادی - کارشناسی ارشد میکروبیولوژی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
مهرداد آذین - دانشیار بیوتکنولوژی، سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران، تهران، ایران

مقدمه: سلولز فراوان­ترین پلیمر زیستی در طبیعت است. کمپلکس آنزیمی سلولاز از سه آنزیم اندوگلوکاناز، سلوبیوهیدرولاز و β-گلوکوزیداز تشکیل شده است. گلوکز آزادشده از هیدرولیز آنزیمی سلولز بهعنوان یک سوبسترای مناسب در زیستفناوری استفاده می­شود. مواد و روشها: در این پژوهش ۷ گونه مختلف از جنسTrichodermaاز مرکز کلکسیون میکروارگانیسم­های صنعتی ایران دریافت و فعالیت سلولازی در آنها بررسی شد. کربوکسیمتیل سلولز، آویسل و سلوبیوز بهترتیب بهعنوان سوبسترای سنجش فعالیت آنزیم­های اندوگلوکاناز، اگزوگلوکاناز و سلوبیاز استفاده شد و همچنین زیستتوده خشک سلولی و روند تولید آنزیم بررسی شد. درنهایت جهشزایی با اسید نیترو ۲/۰ مولار انجام شد. نتایج: براساس سنجش فعالیت آنزیمی از بین ۷ گونه مختلف تریکودرما، PTCC۵۱۴۰ Trichoderma parceramosume بهعنوان بهترین سویه با بالاترین فعالیت سلولولیتیک انتخاب شد. این سویه با داشتن فعالیت اندوگلوکانازی ۱۸۲/۰ واحد در میلی­لیتر، فعالیت اگزوگلوکانازی ۵۳۸/۰ واحد در میلی­لیتر و فعالیت سلوبیازی ۱۰۹/۰ واحد در میلی­لیتر بهعنوان سویه­ای که بالاترین فعالیت را در هر سه آنزیم داشت انتخاب شد. جهشزایی تصادفی سویه والد و انتخاب سویههای جهشیافته منجر به تولید ۴ سویه جهشیافته پایدار شد که میزان تولید آنزیم در آنها از ۲ تا ۱۱ برابر بیشتر از سویه والد بود. بحث و نتیجهگیری: بررسی سلولاز تولیدشده در جهشیافته­های حاصل از PTCC ۵۱۴۰ T. parceramosumeنشان داد که استفاده از روش جهش­زایی، با افزایش ۲ تا ۱۱ برابری فعالیت آنزیمی می­تواند بهعنوان روش مناسبی برای افزایش فعالیت کمپلکس آنزیمی سلولاز باشد. جهشیافته­های بهدستآمده در این پژوهش، میتوانند بهعنوان انتخابی مناسب جهت فرآیندهای تبدیل سلولز به سوبستراهای ساده­تر مطرح باشند.

PTCC ۵۱۴۰ Trichoderma parceramosume, جهشزایی تصادفی, اسید نیترو, سلولاز