معصومه رجبی - استاد گروه ژئومورفولوژی، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز
شهرام روستایی - استاد گروه ژئومورفولوژی، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز
محسن برزکار - دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه تبریز

رودخانه بهعنوان سیستمی پویا، مکان و خصوصیات مورفولوژیکی خود را همواره برحسب زمان، عوامل ژئومورفیک، زمین­­شناختی، هیدرولوژیکی و گاه در اثر دخالت بشر تغییر می­دهد. در این پژوهش مورفولوژی رودخانه زاب توسط روش­های مختلف(Autocad، Envi) استخراج و بر اساس مدل رزگن در سطح دوم و سوم مورد ارزیابی و طبقه­بندی قرار گرفته است. هدف اصلی این پژوهش، طبقه­بندی و ارزیابی بازه­های آبراهه محدوده موردمطالعه و در نتیجه درک فرآیندهای موجود و شناخت مورفولوژیک آن است. در این تحقیق جهت استخراج پارامترهای موردنیاز از آمار ایستگاه­ هیدرومتری ریکاوه، کار میدانی(از قبیل نمونه برداری جهت دانه سنجی رسوبات)، فایل اتوکدی پلان رودخانه زاب، نقشه توپوگرافی ۱:۲۵۰۰۰، نقشه کاربری­اراضی۱:۲۵۰۰۰، و نرم­افزارهای اتوکد، HEC-RAS، WMS۹.۱، Smada و ARC­GIS۱۰ بهره گرفته شده است. سپس بر اساس مدل رزگن در سطح دو و سه طبقه­بندی و ارزیابی صورت گرفت. نتایج نشان داد که آبراهه موردمطالعه دارای مقادیر مختلفی از منظر پارامترهای موثر در مدل شامل پارامترهای نسبت گودافتادگی بستر، ضریب خمیدگی، نسبت عرض به عمق و اندازه مواد بستر است. به صورتی که مورفولوژی آبراهه در بازه­های مسیر بالا­دست دارای الگوی رودخانه از نوع B، C وF، الگوی رودخانه­ای در بازه میانی از نوع A، B، C و Eدر پایین­دست الگوی رودخانه از نوع B، C وD می­باشد. همچنین بازه­های ۱۱- ۲۴ از لحاظ پایداری در سطح ضعیف و سایر بازه­ها در سطح متوسط و خوب قرار دارند.

رودخانه زاب, مورفولوژی رودخانه, طبقهبندی آبراهه, مدل رزگن