جواد جمال آبادی - دکتری در رشته ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری
محمد علی زنگنه اسدی - دانشیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری
ابوالقاسم امیر احمدی - دانشیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری

هدف از پژوهش حاضر، بررسی روابط کمی بین حجم مخروطافکنه و ارتباط آن با تکتونیک فعال در دامنه جنوبی ارتفاعات جغتای است. برای دستیابی به این هدف، ابتدا محدوده مخروطافکنهها، زاویه جاروب (S) و شعاع مخروطافکنهها (R) با بهرهگیری از نقشههای رقومیشده در محیط نرمافزار Arc/Gis و مدل رقومی ارتفاع (DEM) مشخص شد؛ سپس اختلاف ارتفاع راس و قاعده مخروطافکنهها (h) به دست آمد و براساس پارامترهای بالا حجم مخروطافکنهها محاسبه شد. بهمنظور بررسی تاثیر سایر متغیرها مانند تکتونیک و لیتولوژی، بعضی شاخصهای ژئومورفیک مانند شاخص انتگرال فرازنما (Hi)، شاخص سینوسیته جبهه کوهستان (Smf)، شاخص قرینگی حوضه (Af)، تقارن توپوگرافی عرضی (T)، شاخص (SL)، (BS) و شاخص نسبت پهنای کف دره به عمق دره (Vf) به کار رفت. نتایج بهدستآمده از میانگین همه شاخصها نشان میدهد ۶۱.۵۵درصد منطقه در وضعیت فعال تا نیمهفعال تکتونیکی قرار دارد که نقش عوامل تکتونیکی را در تامین رسوب و افزایش حجم مخروطافکنههای منطقه آشکار میسازد؛ علاوه بر این نقش مشترک و توام عوامل سنگشناسی و نیروهای تکتونیکی با توجه به ماهیت بعضی گسلهای رورانده در منطقه باعث روراندگی رسوبات نرم و سست شامل فلیش و مارنهای نئوژن روی سازند سخت کنگلومرا شده و بار رسوبی بیشتری در اختیار جریانهای سطحی و اتفاقی منطقه قرار گرفته و به توسعه مخروطافکنههای منطقه کمک کرده است؛ همچنین بالاآمدگی رسوبات مخروطافکنه و تغییر سطح اساس محلی درنتیجه فعالیت گسلها، حفر عمقی بستر رودخانهها را در پی داشته است؛ این مسئله ضمن اینکه باعث توسعه حجم مخروطافکنهها درنتیجه حفر بستر و افزایش بار جامد میشود، منجر به پیدایش مخروطهای چندبخشی و قطعهقطعه نیز شده است. بهمنظور همگنسازی، حوضهها از نظر مساحت به سه گروه تقسیمبندی و این روابط در هر گروه تحلیل شد. نتایج نشان میدهد بین مساحت حوضه آبریز تغذیهکننده و حجم مخروطافکنه رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد؛ در حالی که بین شیب حوضه و حجم مخروط چنین رابطهای وجود ندارد

حجم مخروطافکنه, تکتونیک, ارتفاعات جغتای.