عقیل مددی - دانشگاه محقق اردبیلی
عطا غفاری - دانشگاه محقق اردبیلی
الناز پیروزی - دانشگاه محقق اردبیلی

ناپایداری دامنه­ها و ریزش­ها از خطرات اصلی در مناطق کوهستانی است. حوضه آبخیز آق لاقان چای با داشتن چهره کوهستانی و با توجه به وضعیت زمین شناسی، لیتولوژی و اقلیمی، عمده شرایط لازم جهت شکل گیری حرکات ریزشی را دارد. این پدیده همه ساله موجب به مناطق مسکونی، تخریب راه ارتباطی و رسوب­زایی گسترده و پر شدن مخزن سد یامچی و بستر رودخانه از رسوب می­شود. بنابراین هدف تحقیق حاضر تهیه نقشه پهنه­بندی خطر ریزش است. در این مطالعه ابتدا با بررسی­های میدانی و مطالعه منابع، دوازده عامل به عنوان عوامل موثر برای ایجاد ریزش در منطقه شناسایی شدند. این عوامل شامل شیب، جهت شیب، لیتولوژی، فاصله از جاده، فاصله از آبراهه، فاصله از گسل، فاصله از آبادی، بارش، تعداد روز­های یخبندان، نوسان دما، کاربری اراضی و خاک است. سپس لایه­ها اطلاعاتی توسط سامانه اطلاعات جغرافیایی تهیه گردید. تحلیل و مدل سازی نهایی با استفاده از روش ویکور به عنوان یکی از روش­های تحلیل تصمیم گیری چند معیاره، انجام شد. در نهایت نقشه پهنه­بندی در پنج طبقه با خطربسیار کم تا بسیار زیاد تهیه شد. طبق نتایج به دست آمده ۱۲ درصد از مساحت حوضه در طبقه بسیار پرخطر و ۴۸ درصد در طبقه پرخطر قرار دارد. طبقه بسیار پرخطر و پرخطر درمنطقه کوهستانی قسمت شمالی و جنوب غربی حوضه مورد مطالعه قرار دارد. این مناطق خطراغلب دارای شیب­های بالای ۴۰ درصد، دیواره­های عمودی و پرتگاهی و سنگ­های آتش فشانی و آذرین هستند. به طور کلی نتایج مطالعه نشان می­دهد که حوضه آق لاقان چای دارای توان بسیار بالا از لحاظ رخداد حرکات ریزشی است. لذا انجام اقدامات حفاظتی، آبخیزداری و مدیریتی در حوضه مطالعاتی ضروری به نظر می­رسد.

واژههای کلیدی: آق لاقان چای, پهنهبندی, ریزش, مدل ویکور