داریوش رحیمی - دانشیار اقلیم شناسی دانشگاه اصفهان –دانشکده علوم جغرافیایی وبرنامه ریزی-گروه اقلیم شناسی.
یونس رحیمی - کارشناسی ارشد اقلیم شناسی دانشکده علوم جغرافیایی وبرنامه ریزی-گروه اقلیم شناسی.

 چکیده:  مخاطرات­ هیدرولوژیکی در نتیجه تغییر فراوانی­ و شدت بارش،افزایش دما و تغییرات کاربری اراضی رخ می دهند. استان گلستان در ساحل جنوبی دریای خزر در سالهای اخیر با مخاطره سیلاب در حد شدید روبرو بوده است(سیلاب نکا).جهت بررسی علل رخداد سیلاب ها در این استان حوضه آبی مادرسو با مساحت ۴۴۸۵ کیلومتر مربع انتخاب گردید.در این مورد فرضیات همچون تغییرات اقلیمی(به ویژه تغییر بارش ها)و عناصر اقلیمی دیگری مانند دما و تغییرات کاربری اراضی به عنوان عوامل موثر در بزرگی این سیلاب ها مورد بررسی قرار گرفته اند. داده های استفاده شده شامل داده های ­دما و بارش در دوره زمانی (۱۳۸۷-۱۳۵۰)،  داده های دبی(۱۳۸۷-۱۳۵۰)،فراوانی لکه های خورشیدی(۱۳۸۷-۱۳۵۰)و تصاویر چند زمانه لندست ۵ (۱۳۸۶-۱۳۶۶) می باشند. تکنیک های استفاده شده در این مقاله مشتمل بر آزمون روند داده های اقلیمی و هیدرلوژی در آزمون من-کندال، ریزمقیاس گردانی داده های لکه های خورشیدی با عناصر هیدرواقلیمی با روش رگرسیون و بررسی تغییرات کاربری اراضی به کمک تصاویر چند زمانه لندست با روش فازی می باشد. بر این اساس داده های مجموع و فراوانی بارش ،دما و دبی دارای روند معنی داربوده که با فراوانی لکه های خورشیدی در چرخه های ۵/۱۱ ساله  قابل توجیه می باشند.علاوه برآن بررسی تصاویر ماهواره ای حاکی از تغییرات کاربری گسترده اراضی می باشد. حدود ۶۰۰۰۰ هکتار از اراضی حوضه طی دوره ۲۰ ساله (۱۳۸۶-۱۳۶۷)از جنگل به سایر کاربریهای تغییر کرده که با توجه به نقش پوشش گیاهی در ایجاد رواناب،این تغییر کاربری منجر به افزایش رواناب و رخداد سیلابهای بزرگ در حوضه شده است.در نتیجه مشخص گردید که سیلاب های رخ داده در حوضه آبی مورد بررسی بیشتر ناشی از تغییرات کاربری ارضی وبه ویژه تخریب جنگل ها می باشد.بنابراین با اعمال مدیریت آمایش مبتنی بر توانهای محیطی حوضه آبخیز ،تقویت جنگلداری و جلوگیری از تخریب آنها جلوگیری نمود و از خسارات ناشی سیلاب در سطح حوضه کاست.  

واز های کلیدی: تغییر اقلیم, سیلاب, حوضه مادر سو, لکه های خورشیدی و کاربری اراضی