مسعود تقوایی - استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
عیسی بهاری - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

  برنامهریزی منطقهای با هدف توسعه و کاهش نابرابری از موضوعهای مهم در کشورهای در حال توسعه محسوب میشود، لازمه برنامهریزی منطقهای، شناسایی جایگاه مناطق نسبت به یکدیگر از لحاظ توسعه است. کاهش نابرابری در بهرهمندی از منابع، دستآوردها و امکانات جامعه یکی از مهمترین معیارهای توسعه به شمار میآید. مفهوم توسعه علاوه بر رشد در همه جهات، توزیع متعادل را نیز در بر میگیرد، توزیع متعادل امکانات و خدمات، گامی در جهت از بین بردن تفاوتهای ناحیهای و پراکندگی متناسب جمعیت در سطح منطقه است. توسعه متوازن فضاهای جغرافیایی، نیازمند بررسی دقیق و همه جانبه مسایل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و شناخت نیازهای جامعه و بهبود آنهاست. به همین جهت از جمله معیارهای معمول در برنامهریزی منطقهای، سطحبندی نواحی بر اساس برخورداری از شاخصهای مختلف توسعه است. در پژوهش حاضر سعی شده با بهرهگیری از دو تکنیک تحلیل عاملی و تحلیل خوشهای و استفاده از ۸۸ شاخص توسعه در زمینههای (اقتصادی، اجتماعی، آموزشی، بهداشتی و درمانی، کشاورزی و ... ) به تعیین و تحلیل سطوح توسعه شهرستانهای استان مازندران پرداخته شود. رویکرد حاکم بر این پژوهش توصیفی، تحلیلی و از نوع کاربردی – توسعهای است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که بین شهرستانهای استان به لحاظ شاخصهای توسعه اختلاف وجود دارد و نتیجه به کارگیری تکنیک تحلیل عاملی، شهرستانها را در ۵ سطح بسیار برخوردار، برخوردار، نسبتا برخوردار، محروم و بسیار محروم قرار داده که شهرستانهای سوادکوه و رامسر به ترتیب با امتیاز ۹۳/۱ و ۸۳/۰ در سطح بسیار برخوردار و شهرستانهای نکا و گلوگاه به ترتیب با امتیاز ۱۲/۱- و ۸۵/۰- در سطح بسیار محروم واقع شدهاند. نتایج نشان میدهد که ۵/۱۲ درصد شهرستانها در سطح بسیار برخوردار، ۷۵/۱۸درصد درسطح برخوردار، ۷۵/۱۸درصد در سطح نسبتا برخوردار، ۵/۳۷ درصد در سطح محروم و ۵/۱۲درصد در سطح بسیار محروم قرار گرفتهاند. با استفاده از تکنیک تحلیل خوشهای و ترسیم نمودار دندروگرام، شهرستانهای استان در ۵ گروه همگن طبقهبندی شدهاند.

توسعهیافتگی, نابرابری, سطوح توسعه, تحلیل عاملی, تحلیل خوشهای, استان مازندران