عقیل مددی - استادیار ژئومورفولوژی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

  حوضه آبریز ویلادره در استان اردبیل و شرق توده آتشفشانی سبلان و در شمال شهر توریستی سرعین واقع شده است. طول رودخانه ویلادره ۷۵/۳۵ کیلومتر است که حوضهای را به مساحت ۳/۳۷ کیلومتر مربع زهکشی مینماید. در سالهای اخیر به دلایل متعدد میزان فرسایش در حوضه آبریز ویلادره چای افزایش یافته است. برای آگاهی از میزان فرسایش و نیز جلوگیری از فرسایش خاک و کاهش رسوبزایی این مطالعه انجام شده است. هدف کلی تحقیق، بررسی میزان فرسایش و تولید رسوب در حوضه و پی بردن به مناطق حساس از نظر فرسایش است. برای رسیدن به هدف فوق از روش پتانسیل فرسایش(ای پی ام) استفاده شده است. ابزارهای گردآوری اطلاعات، انواع نقشهها، روش مشاهده و منابع کتابخانهای هستند. در این مطالعه با استفاده از روش ای پی ام ( Erosion Potential Method ) میزان فرسایش در هر یک از زیر حوضهها (۴ زیر حوضه) بررسی شده است . نتایج مطالعه نشان میدهد به دلیل شیب زیاد در قسمتهای بالا دست حوضه، (حوضه آیراندره)، در این قسمت شدت فرسایش زیاد است (شدید)؛ اما در قسمت پایین دست حوضه (حوضههای ویلادره، اردی موسی و شمال اردی موسی) به علت شیب کم که باعث کاهش سرعت جریان آب میشود، شدت فرسایش زیاد نیست (متوسط). میزان فرسایش ویژه در کل حوضه ۳/۱۰ تن در هکتار در سال و در زیر حوضههای آیران دره، ویلادره، اردی موسی و شمال اردی موسی به ترتیب ۳/۱۴، ۷/۸، ۶/۸ و۶/۸ تن در هکتار در سال محاسبه شده است. توان رسوب دهی سالانه در کل حوضه مورد مطالعه ۲۹۰۰۸ متر مکعب در سال، و برای هریک از زیر حوضههای فوقالذکر به ترتیب ۱۰۳۳۱، ۷۹۱۲، ۵۶۷۶ و ۵۱۷۹ متر مکعب در سال به دست آمده است. علت زیاد بودن فرسایش ویژه و توان رسوب دهی در زیر حوضه آیراندره نسبت به حوضههای دیگر شیب زیاد و حساسیت سنگها نسبت به فرسایش است. در حالی که در دیگر حوضهها عامل شیب اثر عوامل موثر دیگر را در تولید رسوب کاهش داده و باعث پایین آمدن توان رسوب دهی آنها شده است.

حوضه ویلادره, فرسایش, تولید رسوب, روش ای پی ام