فاطمه خدائی قشلاق - دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
شهرام روستایی - استاد ژئومورفولوژی،گروه ژئومورفولوژی,دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
داود مختاری - استاد ژئومورفولوژی،گروه ژئومورفولوژی,دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

پژوهش حاضر با هدف پایش روند بیابانزایی در محدوده پیرامونی دریاچه ارومیه در بازه زمانی ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۸ میلادی انجام شده است. برای رسیدن به این هدف، نخست هفت فریم از تصاویر سنتینل-۲ مربوط به سال ۲۰۱۸ و سه فریم از تصاویر ماهواره لندست ۵ مربوط به سال ۲۰۰۰ میلادی با استفاده از نرمافزار QGIS و ENVI ۵.۳ پیشپردازش و پردازش، و شاخصهای معرف بیابانزایی در قالب زوج شاخصهای طیفی آلبدو – شاخص پوشش گیاهی تفاضلی نرمالشده، میزان سبزینگی- ضریب روشنایی و میزان رطوبت– ضریب روشنایی استخراج شد. در مرحله بعد روابط آماری موجود بین زوج شاخصهای یادشده بررسی شد. براساس نتایج حاصل، زوج شاخصهای میزان سبزینگی– ضریب روشنایی و میزان رطوبت– ضریب روشنایی، با کسب همبستگی منفی بهمثابه زوج شاخصهای معرف بیابانزایی انتخاب و نقشه شدت خطر بیابانزایی برمبنای آنها تهیه شد. برای صحتسنجی نتایج بهدستآمده، الگوریتم بیشترین درجه شباهت به کار رفت. الگوریتم یادشده با کسب درجه صحت ۹۶/۹۱ و ضریب کاپای ۹۵/۰ برای سال ۲۰۰۰ میلادی، درجه صحت ۲۵/۹۱ و ضریب کاپای ۸۹/۰ در سال ۲۰۱۸ نشاندهنده انطباق مناسب نتایج کسبشده با واقعیتهای زمینی است. برای پایش روند وقوع پدیده بیابانزایی، تغییر مساحت کلاسهای خطر بیابانزایی در محدوده مطالعهشده بررسی شد. براساس نتایج بهدستآمده، مساحت کلاسهای خطر شدید (۰۱/۵ درصد)، نسبتا شدید (۴۷/۱۱ درصد) و متوسط (۱۲/۶ درصد) رشد مثبت و مساحت کلاسهای خطر ضعیف (۱۷/۹ درصد) و بدون بیابانزایی (۴۳/۱۳ درصد) رشد منفی دارد؛ بنابراین روند افزایشی درصد مساحت کلاسهای خطر شدید، نسبتا شدید، متوسط و کاهش مساحت کلاسهای خطر ضعیف و بدون خطر بیابانزایی نشاندهنده روند صعودی وقوع بیابانزایی در محدوده مطالعهشده است. معیار آب زیرزمینی، اقلیم و درصد پوشش گیاهی، مهمترین عوامل موثر در وقوع بیابانزایی در محدوده مطالعهشده است.

پایش بیابانزایی, دریاچه ارومیه, سنتینل-۲, لندست-۵, الگوریتم بیشترین درجه شباهت