حسن ذوالفقاری - دانشیار اقلیم شناسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
جعفر معصومپور سماکوش - استادیار اقلیم شناسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
شاپور شایگان مهر - کارشناس ارشد اقلیم شناسی، اداره تحقیقات هواشناسی کاربردی، کرمانشاه، ایران
محمد احمدی - کارشناس ارشد اقلیم شناسی، اداره تحقیقات هواشناسی کاربردی، کرمانشاه، ایران

  آرایش الگوهای همدید هوایی و سامانه­های فشار در طول سال همراه با نقش عوامل محلی، موجب تولید، صعود، انتقال و انتشار انبوهی از ریزگردها در مناطق جنوبغرب، غرب و شمالغرب ایران، می­شود. در این مطالعه، با هدف بررسی عوامل همدید موثر بر رخداد این پدیده جوی در بخشهای غربی ایران، ۱۰ موج گردوغباری مهم طی یک دوره آماری ۵ ساله از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸، انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفت. بنابر اهمیت موج فراگیر و گسترده گردوغباری روزهای سیزدهم تا شانزدهم تیر ماه ۱۳۸۸، الگوهای همدید و مکانیسم تشکیل، انتقال و انتشار گردوغبار درآن به تفصیل مطالعه شد. نتایج حاکی از این است که؛ در تمام موارد، استقرار یک سامانه کم فشار بر منطقه خاورمیانه و تقویت شرایط ناپایداری در سطح بیابانها و همچنین تاثیر هماهنگ یک موج کم فشار دینامیک بر فراز جو منطقه، زمینه مناسب را برای انتقال ریزگردها به جو منطقه فراهم می آورد. همگرایی سامانههای پرفشار آزور، کم فشار حرارتی و افزایش شیب فشاری در روزهای اوج فعالیت پدیده، باعث تقویت سیستمهای بادی سطح بالا گردیده و باعث انتقال و انتشار مقادیر انبوهی از ریزگردها در بخشهای وسیعی از جنوبغرب، غرب و شمالغرب ایران میشود. بررسی الگوهای حاکم بر نقشههای همدید هوایی اعم از سطح زمین و تراز بالا و همچنین نمودارهای ترمودینامیک جو بالا در تمام موجهای گردوغباری انتخابی از جمله موج فراگیر مذکور، نشان میدهد که تفاوت چندانی بین آنها از نظر تولید، انتقال و انتشار گردوغبار مشاهده نمی شود. شاید مهمترین تفاوت، مربوط به نزدیکی بیشتر فرود موج کوتاه سطح ۵۰۰ هکتوپاسکالی به غرب ایران و ضعیفتر شدن حاکمیت پرفشار آزور بر روی ایران است که حرکت توده گردوغبار بر روی کشور را تسهیل نموده است. قطع بادهای سطح فوقانی طی روزهای چهاردهم تا شانزدهم تیر ماه، باعث سکون نسبی و فعالیت بسیار کند سیستم شده و پخش و انتشار ریزگردها را با تاخیر بیشتری همراه نموده است.   

گردوغبار, روش­های همدید, سامانه های فشار, بخش غربی ایران