حسام الدین آرمان - مربی گروه صنایعدستی، دانشگاه بجنورد
حسین کوهستانی - استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه بیرجند
علی زارعی - استادیار گروه باستانشناسی، دانشگاه بیرجند

از میان تولیدات بشری، هنر سفالگری بهطور قابلملاحظهای بیانگر تفکرات و اندیشهها و خلاقیتهای ذهنی انسان در طول تاریخ بوده است که در این میان، سفالینههای بدون لعاب در دوران اسلامی با کاربرد خاص از جایگاه ویژهای برخوردار میباشد.کاربرد ظروف کروی مخروطی همواره از موضوعات بحثبرانگیز در مطالعات سفال دوره اسلامی در قرون میانی بوده است. پراکندگی نظرات ارائهشده در کنار گستره وسیع تولید و بازه تاریخی محدود استفاده از این ظروف از عواملی است که به ابهام در کارکرد این اشیا دامن زده است. هدف اصلی این مقاله رسیدن به منطقیترین فرضیهای است که تاکنون مطرحشده است. به این منظور در مورد مهمترین فرضیاتی که از حدود یکصد سال قبل توسط محققین در این خصوص ارائهشده است، مطالعه شد و در این میان شش فرضیه مهمتر یعنی: کوزه فقاع، کوزه سیماب، عطردان، قاروره، پرتابه آتشزا و مخزن تولید بخار مورد تجزیهوتحلیل دقیقتر قرار گرفت. بر این اساس و با توجه به شواهد جدید بهدستآمده، مشخص شد؛ فرضیه فقاع که نخستین بار توسط آقایان عبدالله قوچانی و مرحوم شهریار عدل مطرح گردیده از استواری و دقت بالایی برخوردار است. در این تحقیق از روش توصیفی تحلیلی استفادهشده و روش گردآوری اطلاعات کتابخانهای میباشد.

کاربرد, ظروف کروی مخروطی, قرون میانی, کوزه فقاع