شادمان درویشی - دانش آموخته کارشناسی ارشد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، دانشکده علوم محیطی، موسسه آموزش عالی هراز، آمل
کریم سلیمانی - استاد گروه آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
مرتضی شعبانی - دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

امروزه رشد مناطق شهری و تاثیر آن بر کاربری اراضی در جهان و بخصوص در کشورهای درحال توسعه به یک مسئله مهم زیست محیطی در علوم محیطی و برنامه‎ ریزی شهری تبدیل شده است. هدف مطالعه حاضر تحلیل و پیشبینی رشد شهرهای بانه، مریوان و سقز بر کاربری اراضی در یک دورهی ۴۵ سال (۱۹۸۷ تا ۲۰۳۲) با استفاده از مدل CA-Markov است. در مطالعه حاضر بررسی و مدلسازی نقشه‎های کاربری اراضی و رشد نواحی شهری با استفاده از تصاویر لندست و با اعمال الگوریتم Maximum Likelihood  و مدل CA-Markov در نرمافزارهای ENVI۵.۳ و IDRISI TerrSet انجام شد. نتایج این مطالعه با دقت بالای ۸۰ درصد نشان میدهد در دوره‎ی ۱۹۸۷ تا ۲۰۱۷  حدود  ۸۹۷/۳۹ و ۷۹۰/۳۸ هکتار (در شهر مریوان) و ۸۰۱ و ۷۷۲/۲۹ هکتار (در شهر بانه) به ترتیب از اراضی پوششگیاهی و زمینهای کشاورزی به نواحی شهری تبدیل شده است اما این روند برای شهر سقز کمتر بوده و رشد این شهر بیشتر نواحی بایر را به میزان ۱۲۴۹/۲۹ هکتار تحت تاثیر قرار دادهاست.  همچنین نتایج مدل CA-Markov برای سال ۲۰۳۲ نشان داد در دورهی ۲۰۱۷ تا ۲۰۳۲ همانند دورهی قبل رشد شهر بانه در جهت شمال شرق، شهر مریوان در جهت شرق و شهر سقز در چهار جهت خواهد بود. در این دوره رشد نواحی شهری منجر به تخریب ۵۱۱/۲۹ و۷۲۲/۷۰ هکتار (در شهر بانه) و ۱۰۸۰ و۲۴۰۲/۰۱ هکتار (در شهر مریوان) به ترتیب از اراضی زمین‎های کشاورزی و نواحی بایر خواهد شد. از طرف دیگر رشد شهر سقز بیشتر اراضی بایر را به میزان ۱۵۱۱/۴۶ هکتار تخریب خواهد کرد. بدیهی است یافتههای این مطالعه نقش موثری در برنامهریزیهای آینده دارد چراکه با آگاهی از روند رشد این نواحی میتوان جهات توسعه شهر را به جهات بهینه هدایت نمود و تخریب اراضی ناشی از رشد شهر و درنتیجه تاثیرات منفی تغییرات کاربری اراضی را به حداقل رساند.

رشد شهر, زنجیره مارکف, سلول خودکار, حداکثر احتمال, بانه, مریوان, سقز