محسن رضایی عارفی - کارشناس ارشد ژئومورفولوژی در برنامه ریزی محیطی

انجام اقدامات حفاظت آب وخاک و آبخیزداری در راستای حذف و یا تقلیل خسارات ناشی از استفاده ناشایست انسان از محیط طبیعی از جمله مواردی است که بعضا از سال­ های پیش آغاز گردیده و اکنون نیز ادامه دارد. لکن ارزیابی تاثیر عملیات آبخیزداری در راستای دستیابی به اهداف طرح­ های مربوطه تاکنون بطور علمی و منطقی در ایران کمتر مد نظر بوده است. از این رو در مقاله حاضر به بررسی تاثیرات عملیات آبخیزداری در بخشی از حوضه آبریز بند قرا کاشمر به وسعت حدود ۱۲۰۰ هکتار و جمعیت ۸۲۴ نفر (در سال ۱۳۷۹) در روستای بند قرا مورد بررسی قرار گرفته است.اقدامات آبخیزداری در حوضه مورد مطالعه در سال۱۳۷۹ شروع و با توجه به تخصیص اعتبار از استان خراسان در سال ۱۳۸۳ به پایان رسیده است. اقدامات آبخیزداری در حوضه آبریز بندقرا باعث کنترل سیلاب، تغذیه آب های زیرزمینی، کاهش گل آلودگی آب ها و در نهایت باعث افزایش میزان محصولات کشاورزی در منطقه شده است.طبق نظر روستاییان انجام اقدامات آبخیزداری در میزان تولید محصولات زراعی، مهاجرت مردم منطقه و تغییر وسعت اراضی بایر موثر واقع گشته است. در حوضه مورد مطالعه عملیات آبخیزداری شامل عملیات مکانیکی (ساختمانی)، بیومکانیکی و بیولوژیکی بوده است. عملیات آبخیزداری از نوع مکانیکی موفقیت­آمیز بوده است ولی عملیات بیولوژیکی به دلیل خشکسالی و کمبود بارندگی و عدم تکمیل اجرای عملیات بیولوژیکی و نیز چرای بی­رویه دام با عدم موفقیت همراه بوده است. عملیات بیومکانیکی هم موفقیت­آمیز بوده است.

حوضه آبریز بند قرا, کاشمر, رودخانه شش تراز, عملیات بیولوژیکی, عملیات بیو مکانیکی, عملیات مکانیکی