حسن لشکری - عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی
زهرا حجتی - کارشناس ارشد اقلیم شناسی

به منظور بررسی شرایط سینوپتیکی- دینامیکی که در جنوب غرب کشور موجب ایجاد توفانهای رعد وبرق میگردد، دادههای مربوط به ۱۶ ایستگاه سینوپتیک جنوب غرب ایران در دوره آماری ۱۰ ساله (۱۹۹۶-۲۰۰۵) استخراج گردید که با برازش با دادههای بارندگی، شش نمونه از نوع توفانهای شدید شناسایی گردید. با مطالعه روی سامانههای استخراج شده، دو نوع الگوی کلی برای ایجاد توفانهای رعدوبرق همراه با بارش شدید تشخیص داده شد. الگوی نوع اول از الگوی سامانه­های ادغامی پیروی می­کند، به طوری که قرارگیری یک پشته از شمال غرب آفریقا تا اسکاندیناوی موجب ریزش هوای سرد بر روی دریای مدیترانه  وعمیق شدن ناوه دریای مدیترانه میگردد که باعث تقویت مرکز کم ارتفاع شرق مدیترانه میگردد. ریزش مداوم هوای سرد به داخل این مرکز چرخندی ضمن افزایش شیو فشار در منطقه شرق مدیترانه امکان نفوذ ناوه تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال را تا قسمتهای میانی دریای سرخ میسر ساخته است. افزایش شیو حرارتی بر روی شمال آفریقا و دریای سرخ، موجب تقویت سامانه سودانی شده و ضمن حرکت رو به شمال این سامانه، با کم فشار مدیترانهای ادغام شده و موجب ایجاد ناپایداری بر روی غرب و جنوب غرب ایران گردیده است. الگوی نوع دوم از نوع الگوی کم فشار سودان میباشد. کم فشار اسکاندیناوی هوای سرد عرضهای جنب قطبی را به عرضهای پایینتر ریزش مینماید واچرخند آزور که بر روی شمال آفریقا بسته شده با گردش واچرخندی هوای سرد را بر روی شمال آفریقا منتقل میکند و موجب تشدید ناپایداری و تقویت سامانه سودانی و ایجاد خط جبهه میگردد. دسترسی به هوای گرم و مرطوب لازمه توفانهای رعد و برق میباشد که با توجه به نزدیکی به دریاهای گرم جنوبی  این رطوبت به منطقه مورد مطالعه تزریق میگردد. 

توفان تندری, سامانه, واچرخند, ناپایداری, جنوب غرب