ستار زرکلام - استادیار گروه حقوق دانشگاه شاهد
جعفر نظامالملکی - دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه قم
سید محسن طلوع - دانشآموخته کارشناسی ارشد حقوق مالکیت فکری از دانشگاه تربیت مدرس

نظام متن باز و نظام حقوق مالکیت فکری دو نظام حقوقی عمده و اصلی برای حمایت از نرمافزارها هستند. نظام متن باز از نظر تاریخی بر مبنای نیازهای موجود در زمینه تولید و استفاده از نرمافزارها به ویژه ضرورت به روز رسانی و همچنین ضرورت سازگار کردن پدیده آمده است. اصول دهگانه حاکم بر نظام متن باز، نحوه و قلمرو حمایت از نرمافزارها در نظام متن باز را تعیین مینماید. بهرغم مزایای فراوان حمایت از نرمافزارها در نظام متن باز معایب حمایت در این نظام در حدی است که پذیرش این نظام را به عنوان یک نظام حمایتی با تردیدهای جدی مواجه میسازد. حمایت از نرمافزارها در نظام حقوق مالکیت فکری که غالبا در قالب حق مولف به عمل میآید بهرغم مزایایی که از منظر تامین حقوق پدیدآورندگان نرمافزارها دارد، موجب انحصار در بازار محصولات نرمافزاری و رکود صنعت نرمافزار میشود و نیازهای اساسی در صنعت نرمافزار، یعنی به روز رسانی و سازگارکردن نرمافزارها را تامین نمیکند. لذا پذیرش مطلق این نظام به شکل کنونی آن صحیح به نظر نمیرسد. نتایج تحقیق حاضر نشان میدهد، معایب هر یک از دو نظام مذکور اعمال مطلق هر یک، به عنوان نظام حمایتی مناسب را با ایرادات اساسی مواجه ساخته است. همچنین  تفاوتهای اساسی این دو نظام در مقایسه با یکدیگر به ویژه در ارتباط با واگذاری حقوق پدیدآورنده در مجوزهای بهرهبرداری جمع این دو نظام و ایجاد یک نظام مختلط به عنوان نظامی مناسب برای حمایت از نرمافزارها را غیرممکن میسازد. لذا در وضعیت کنونی با اصلاح نظام حقوق مالکیت فکری تحت تاثیر نظام متن باز مناسبترین راه برای حمایت و توسعه نرمافزارها فراهم خواهد آمد.

واژگان کلیدی: نظام متن باز, نظام حقوق مالکیت فکری, نرمافزار متن باز, قرادادهای لیسانس نرمافزار