مسلم میش مست نهی - دانشآموخته دکتری باستانشناسی، دانشگاه بامبرگ، آلمان
محمد مرتضوی - استادیار گروه مرمت اشیا تاریخی و فرهنگی، دانشگاه هنر اصفهان

مقاله حاضر با هدف بررسی فنی و تاریخی گروه ویژهای از آرایههای کاشیکاری دوران اسلامی با نام "تزئینات زرآراسته" در محدوده جغرافیایی ایران امروزی تدوین شده است. کاشیهای زرآراسته (که گاهی با عنوان طلاچسبان نیز شناخته میشوند) دارای لایهی نازکی از طلا هستند که بهعنوان تزئین و به شیوههای مختلف روی لعاب اجرا شدهاند. کمبود طبقهبندی فنی و تاریخی در این حوزه مشکلاتی را در بررسیهای باستانشناسی، تاریخ هنر و حفاظت آثار پدید میآورد. این تحقیق دستاورد چندین سال مشاهده و بررسی میدانی و کتابخانهای است که بهصورت توصیفی و تحلیلی ارائه میشود. با توجه به متن کتاب "عرایس الجواهر و نفایس الاطایب" و هم­چنین مطالعات فنی میتوان گفت که لایه طلا در کاشیهای زرآراسته با استفاده از ورق یا پودر طلا اجرا شده است. علاوه بر این پژوهشهای مختلف نشان میدهند که کاشیهای زرآراسته از نگاه فنی ریشه در سفالینههای مینایی دوره سلجوقی دارند. از نگاه تاریخی زرآرایی روی کاشی پس از فراموشی تکنیک ساخت کاشیهای مینایی بهصورت تزئین روی کاشیها و ظروف لاجوردینه ایلخانی و سپس روی کاشیهای هفترنگ، تکرنگ یا معرق از دوره تیموری تا قاجار در نقاط مختلف ایران ادامه یافت. کاشیهای زرآراسته از نگاه تکنیکی در چهار گروه مختلف طلایی-قرمز، زراندود، شبه لایه چینی و نقاشی با پودر طلا طبقهبندی میشوند.

کاشیهای زرآراسته, آرایههای معماری, کاشیکاری, معماری اسلامی, ایران