افشین یزدانی - دانشجوی دکتری باستانشناسی دانشگاه تهران
بهمن فیروزمندی شیره جین - دانشیار گروه باستانشناسی دانشگاه تهران

بازخوانی گل­نوشته­های باروی تخت­ جمشید در زمان داریوش بزرگ، بایگانیهای هم­زمان با کوروش بزرگ در سرزمین میان­رودان به همراه گزارشهای تاریخی زمان اسکندر، هریک با نامهایی نزدیک به هم، به وجود موقعیت و مکان جغرافیایی مهم از دوران هخامنشی با ساختمان­های شاهی و اهمیت سیاسی، اداری و بازرگانی در کرانه شمالی خلیج فارس شهادت میدهند. بر این اساس، مقاله حاضر با هدف بازشناسی موقعیت و جایگاه محل مورد نظر در مرحله نخست، ضمن بررسی منابع و اسناد نوشتاری مورد اشاره، به این نتیجه میرسد که منظور تمامی آنها جایی در محدوده مثلث برازجان، بوشهر و گناوه امروزی و بر کرانه خلیج فارس بوده است. در ادامه و با توجه به داده­های حاصل از بررسیها و کاوشهای باستان­شناختی، جلگه برازجان تا خط کرانه، بهعنوان بهترین گزینه برای مکان­یابی محوطه هخامنشی مورد بحث که از آن با نامهایی چون تموکن، تخمکه و تئوکه نام برده شده، پیشنهاد و معرفی شده است. به عقب بردن پیشینه فعالیتهای ساختمانی از داریوش به کوروش بزرگ با تلاش برای گاهنگاری دقیقتر کاخهای کشف­شده، ادعای بندرگاه بودن تموکن در پاره­ای از اسناد نوشتاری و تضاد این مهم با جایگاهی که در نهایت برای شهر تموکن براساس یافته­های باستان­شناختی پیشنهاد شده است، به همراه انتساب تمامی کاخهای کشف­شده به کوروش بزرگ، درحالی­که گل­نوشتهها به فعالیتهای ساختمانی داریوش بزرگ در تموکن اشاره دارند، از مهمترین مسائل    پیش­روی پژوهشگر در مطابقت و همخوانی اسناد نوشتاری با یافته­های باستان­شناختی به­­شمارمیرود.

تموکن, تئوکه, خلیجفارس, برازجان, هخامنشیان