حسین ناصری صومعه - دانشجوی کارشناسی ارشد باستانشناسی دانشگاه تهران
بهمن فیروزمندی - دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه تهران
محسن سعادتی - دانشجوی کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه تهران

گویجه قلعه با معماری سنگی، آرامگاه صخره­ای و اتاقها و انبارهایی مختص عصر آهن آذربایجان و همچنین آثار دوره تاریخی و قرن­های میانه اسلامی، در شهرستان مراغه واقع شده است. استفاده مکرر از این محوطه در قرون متمادی و گوناگون، نشان از اهمیت استراتژیک و موقعیت خاص آن دارد. به نظر می­رسد با هجوم اورارتو در سال­های پایانی قرن نهم ق.م به کرانه­های شرقی دریاچه ارومیه، این منطقه نیز به تسلط آنان درآمده است و بنا بر اعتقاد باستانشناسان، در این دوره حاکمان محلی منطقه مذکور خراجگزار اورارتوها شدند و بدینگونه معماری سنگی،   به­ویژه آرامگاه صخره­ای آن نیز، به تقلید از معماری اورارتویی برپا شده است. این ادعا با مستندات به دست آمده از بررسی گویجه­قلعه و نیز با استفاده از داده­های باستانشناختی و کتیبه­های به دست آمده از منطقه قابل استنباط است. در این مقاله ضمن توصیفاتی از قلعه و معرفی و مقایسه عناصر تشکیل­ دهنده آن، به اهمیت این قلعه دفاعی اشاره و جایگاه آن به عنوان خراجگزار اورارتویی (حدودا در مقطع زمانی ۸۱۰ تا ۷۶۴ ق.م و در زمان شاه منوا و آرگیشتی اول، طبق کتیبه­های جوان قلعه و داش تپه) در جنوب ­شرق دریاچه ارومیه معرفی می­شود.

گویجه قلعه, عصر آهن, اورارتو, خراجگزاری, معماری سنگی