منوچهر مفتون
حسن حقیقت نیا
نجف علی کریمیان

از آن جا که بازیابی ظاهری روی در خاک های معدنی (غرقابی و غیر غرقابی) ناچیز می باشد، بررسی دقیق فرایندهایی که باعث ابقای روی در خاک می شود اهمیت ویژه ای دارد. لذا در یک مطالعه آزمایشگاهی، ویژگی های جذب سطحی روی در هشت خاک آهکی زیر کشت برنج، با خصوصیات فیزیکی و شیمیایی متفاوت مورد بررسی قرار گرفت و برازش داده های جذب توسط هم دماهای فروندلیچ و لانگ مویر ارزیابی شد. در این آزمایش دو گرم خاک برای ۲۴ ساعت با ۴۰ میلی لیتر محلول ۰۱/۰ مولار کلسیم کلرید محتوی ۵-۵۰۰ میلی گرم روی در لیتر، به حالت تعادل رسانده شد. تفاوت میان غلظت های اولیه و نهایی روی در محلول تعادل، به عنوان روی جذب شده منظور گردید. جذب سطحی روی با شکل خطی معادله فروندلیچ قابل توجیه بود. علاوه بر آن، از برازش داده های جذب این عنصر با هم دماهای لانگ مویر، دو قسمت خطی متقاطع به دست آمد، که احتمالا بیانگر دو محل جذبی با میل ترکیبی متفاوت برای روی می باشد. ضریب متناسب با انرژی پیوندی بخش اول (K۱)، یعنی در غلظت های کم محلول تعادل، بیشتر و حداکثر جذب (b۱) کمتر از بخش دوم (غلظت های زیاد محلول تعادل) بود. بنابراین، به نظر می رسد که در بخش اول، محل های جذبی به علت انرژی پیوندی بیشتر و در بخش دوم، به واسطه ظرفیت جذبی زیادتر، از اهمیت ویژه ای برخوردار باشد. حداکثر ظرفیت جذب سطحی روی در بخش دوم حاصل از هم دماهای لانگ مویر (b۲)، با مقدار رس، کربنات کلسیم معادل و غلظت فسفر بومی قابل استفاده هم بستگی مثبت و با ظرفیت تبادل کاتیونی هم بستگی منفی نشان داد.

Freundlich isotherms, Langmuir isotherms, Adsorption maxima, Calcium carbonate equilibrium, Cation exchange capacity., هم دماهای فروندلیچ ، هم دماهای لانگ مویر، حداکثر جذب ، کربنات کلسیم معادل، ظرفیت تبادل کاتیونی