حسین آقاحسینی - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان
محبوبه همتیان - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان
زهره مشاوری - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

در همه کتابهای بلاغی عربی و فارسی «جمله ­های ندا» از نوع انشاء طلبی شمرده شده است و به صرف ذکر حرف «ندا» یا حرف «ندا و منادا» و یا وجود آهنگ و لحن «ندایی» در یک جمله، آن را انشاء طلبی به شمار آورده و دارای معانی و مقاصد ثانوی دانسته­اند. مبحث ندا در زبان، موضوعی قابل تامل است و با بررسی شواهد مشخص می­شود، ندا اقسامی دارد که نمی­توان برای همه آنها حکم واحدی صادر کرد؛ زیرا هر کدام ویژگی های خاصی دارد که هم از جهت قواعد دستور زبان فارسی و هم از جهت مقاصد ثانوی نیازمند تامل و بررسی است. در این گفتار ابتدا اقسام ندا با تکیه بر دستور زبان فارسی دسته­بندی می­شود و با توجه به ویژگی های هر یک پیشنهادهایی در این تقسیم بندی مطرح می­گردد؛ سپس با توجه به بار معنایی هر یک درباره مقاصد ثانوی آن نیز مطالبی ارائه می­شود. در این مقاله کوشش شده ­است به پرسشهای زیر پاسخ مناسبی داده شود. ۱- آیا حروفی مانند «ای»، «یا» و «ا» که برای ندا به کار می­رود همواره حرف ندا به شمار می­آید؟  ۲- آیا در زبان فارسی اقسام متفاوتی برای منادا وجود دارد؟ ۳- آیا براساس تعریف ندا در کتب بلاغی، همواره لفظ «ندا» و «منادا» دارای مقاصد ثانوی است یا این مقاصد بر اساس جملات پس از ندا مشخص می­شود؟

بلاغت, معانی, انشاء طلبی, جمله ندایی, ساختار دستوری, معانی ثانوی