همایون فرهنگ فر - ۱ استاد بخش علوم دامی دانشگاه بیرجند
زکیه آزادوار - ۲ دانش آموخته کارشناسی ارشد بخش علوم دامی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند
محمدباقر منتظر تربتی - ۳ استادیار بخش علوم دامی دانشگاه بیرجند
محمدرضا اصغری - ۴ مربی بخش علوم دامی دانشگاه بیرجند

زمینه مطالعاتی: در ارزیابی ژنتیکی گاوهای شیری، استفاده از رکوردهای واقعی و مدل آماری صحیح، اهمیت زیادی دارد.  هدف: این تحقیق، با هدف مقایسه دو روش ارزیابی ژنتیکی گاوهای هلشتاین برای صفت شیر اجرا شد. روش کار: رکوردهای مورد استفاده، مربوط به صفات شیر تصحیح نشده (برای تعداد روزهای شیردهی) و شیر تصحیح شده (بر مبنای ۳۰۵ روز) بودند. تعداد ۳۳۲۱۶۰ رکورد شیر از ۳۳۲۱۶۰ راس گاو شکم اول هلشتاین ایران در ۲۳۱۸ گله که طی سال­های ۱۳۶۹ تا ۱۳۸۹ جمع­آوری شده بودند، استفاده گردید. مدل­های حیوانی شامل اثرات گله، سال و ماه زایش، درصد خلوص حیوان، منشا اسپرم (داخلی، خارجی و نامعلوم)، متغیرهای کمکی طول دوره­ی شیردهی (برای تولید شیر تصحیح نشده)، سن زایش، و اثر تصادفی ژنتیکی افزایشی بود. برازش مدل به­وسیله نرم­افزار DMU اجرا گردید. نتایج: وراثت­پذیری صفات شیر تصحیح نشده و تصحیح شده به­ترتیب ۲۳/۰ (اشتباه معیار ۰۰۴/۰) و ۲۵/۰ (اشتباه معیار ۰۰۴/۰) بود که با یکدیگر تفاوت معنی­دار آماری داشتند. برای گاوهای نر، همبستگی بین ارزش اصلاحی حاصل از دو روش ارزیابی ژنتیکی، با بالا رفتن تعداد دختران آن­ها، افزایش قابل ملاحظه نشان داد. مقدار روند ژنتیکی در دو شیوه­ی ارزیابی مذکور برابر با ۱۸/۲۲ (برای شیر تصحیح نشده) و ۵/۱۸ (برای شیر تصحیح شده) کیلوگرم در سال بود که تفاوت معنی­دار آماری با یکدیگر نداشتند. نتیجه­گیری نهایی: با توجه به مزیت استفاده از رکوردهای واقعی (شیر تصحیح نشده)، پیشنهاد می­گردد برای پیش­بینی ارزش اصلاحی گاوهای هلشتاین ایران از رکوردهای خام شیر در مدل حیوانی استفاده شود که در آن طول دوره­ی شیردهی، به­صورت متغیر کمکی گنجانده شده باشد.

روند ژنتیکی, مقدار شیر دوره ی شیردهی, گاو هلشتاین ایران