زری انصاری نیا - دانشجوی دکتری الزهرا
انسیه خزعلی - دانشیار الزهرا

قرآن، بحث­های استدلالی درباره اصول اسلامی را بر پایه تعقل و تفکر گذاشته است، و همواره از مردم می‎خواهد که با دلایل محکم و استدلال‎های یقینی به ایمان برسند، همانطور که امام رضا­(ع) از طریق مناظرات با فرقه­های مختلف به شناساندن و به فکر انداختن اصول اعتقادی اسلام می پرداخت. در عصر حاضر توجه به ظرافت های زبانی و رویکردهای متعدد تحلیل کلامی، بهتر از گذشته لایه­های درونی کلام را آشکار می­سازد. پژوهش حاضر با شیوه توصیفی - تحلیلی و با استفاده از زبان شناسی و بحث تحلیل گفتمان پایه ریزی شده است. تبیین عملیاتی این تحقیق برپایه ابزارهای زبانی برجسته­سازی و حاشیه­رانی مربع ایدئولژیک ون دایک است که می­تواند نقش مهمی را در تحلیل نهایی این مناظره داشته باشد. امام­(ع) از ابزارهای زبانی برای اثرگذاری در مخاطب و اقناع  وی و خنثی نمودن استدلال او بهره می­برد. در این میان استفاده از ادات تاکید و بکاربردن انواع اسم­ها از جمله اسم مصدر و افعال خاص و بینامتنیت قرآنی به برجسته­سازی محورهای اصلی در مناظره امام­(ع) نقشی بسزا دارد همچنان که پاسخ انحرافی به سوالات ابوقره و بدون تاکید یا کاربرد مناسب استفهام و بکارگیری الفاظی با بارمعنایی اندک، در به حاشیه راندن برخی مفاهیم رقیب نمود ویژه یافته است.  

کلمات کلیدی: تحلیل گفتمان, مربع ایدئولوژیک, امام رضا­(ع), ابوقره, برجسته سازی, حاشیه رانی