رضا ناظمیان - دانشگاه علامه طباطبایی
حسام حاج مومن - دانشگاه علامه طباطبایی

این پژوهش از دیدگاه زبان شناختی به این مساله می پردازد که ترجمه ی شعر چگونه ماهیت زبانی شعر عربی و مولفه های سازنده ی آن را به زبان فارسی منتقل می کند؟ روش پژوهش تحلیلی- تطبیقی است. در بخش تحلیلی، ابتدا برمبنای نظریه ی فرمالیسم ماهیت شعر و چهار مولفه ی سازنده ی آن (هنرسازه ها، نظام، ریتم، و درون مایه) تبیین می شوند. سپس با مطالعه ی نمونه هایی از ترجمه ی شعر از عربی به فارسی، چارچوبی زبان شناختی برای تحلیل این کنش طرح می شود. این تحلیل نشان می دهد ترجمه برای حفظ ماهیت شعر عربی در زبان فارسی، نقش شعری زبان را در زبان فارسی فعال می کند تا اثری تولید کند که از نظر نحوه ی کاربست عناصر زبانی با اثر اصلی معادل باشد. این تعادل از طریق بازآفرینی چهار مولفه ی سازنده ی فرم شعر عربی در قالب فرم شعر فارسی حاصل می شود. در بخش تطبیقی، مطالعه ی نمونه هایی از قصیده ی لامیه العجم همراه با ترجمه ی فارسی آن، چگونگی این بازآفرینی را عملا نشان می دهد.

ترجمه پذیری شعر, ترجمه شعر عربی, فرمالیسم, بازآفرینی فرم شعری