مهدی شجاعی - استاد گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا همدان، همدان، ایران،
منصور غلامی - دانشجوی دکتری گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلیسینا همدان، همدان، ایران

سابقه و هدف: کیفیت و کمیت روغن و کنسرو حاصل از میوه ی درخت زیتون تحت تاثیر عوامل زیادی قرار می گیرد. از جمله این عوامل می توان به تاثیر اقلیم، اثر آبیاری، مدت و شرایط انبارداری میوه، نحوه ی استخراج روغن، و فرآوری زیتون کنسروی، بسته بندی و شرایط نگهداری اشاره کرد. این عوامل با تاثیرگذاری بر صفاتی چون فتوسنتز، تعرق، هدایت روزنه ای، هدایت مزوفیلی، تابش فعال فتوسنتزی، فنل کل، پرولین و عناصر برگ زیتون، محصول نهایی را تحت تاثیر قرار می دهند. یکی از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر این صفات، وجود اختلاف بین ارقام از نظر این متغیرها است بنابراین این پژوهش با هدف بررسی ویژگی های فتوسنتزی، تبادلات گازی، عناصر و ترکیبات برگ چهار رقم ماستئوئیدس، مانزانیلا، جلت و ماری زیتون برنامه ریزی و اجرا شد. مواد و روش ها: این پژوهش در قالب طرح کاملا تصادفی با تیمار رقم دارای چهار سطح (ماستئوئیدس، مانزانیلا، جلت و ماری) و سه تکرار برنامه ریزی و در ایستگاه زیتون طارم در استان زنجان و در سال ۱۳۹۵ اجرا شد. صفات اندازه گیری شده عبارتند از: فتوسنتز، دمای برگ، تعرق، کارایی مصرف آب، تابش فعال فتوسنتزی، اختلاف غلظت دی اکسید کربن اتمسفر با اتاقک زیر روزنه، دی اکسید کربن زیر روزنه، اختلاف غلظت آب اتمسفر با اتاقک زیر روزنه، هدایت روزنه ای، هدایت مزوفیلی، شاخص کلروفیل، فنل کل، پرولین، نیتروژن، فسفر و پتاسیم برگ درختان زیتون. یافته ها: مشخص شد رقم ماری با اختلاف معنی داری نسبت به باقی ارقام میزان فتوسنتز بیشتری را داشت همچنین این رقم بیشترین مقدار تعرق را نشان داد و در نقطه ی مقابل آن رقم ماستئوئیدس کمترین میزان تعرق را داشت. ارقام ماستئوئیدس و جلت بطور معنی داری کارایی مصرف آب بیشتری از دو رقم دیگر نشان دادند. رقم ماری بیشترین مقدار هدایت روزنه ای را داشت و رقم جلت بیشترین هدایت مزوفیلی را نشان داد. رقم ماری بیشترین مقدار فنل کل را در برگ های خود داشته است و رقم ماستئوئیدس نیز کمترین مقدار فنل کل برگ را نشان داد ارقام ماستئوئیدس، مانزانیلا و ماری بیشترین مقدار پرولین را داشتند. ارقام ماستئوئیدس، مانزانیلا و جلت مقدار بیشتری از فسفر را در برگ های خود داشتند. رقم جلت بیشترین مقدار پتاسیم را در برگ های خود داشت. نتیجه گیری: این نتایج نشان داد رقم ماری از نظر صفاتی چون فتوسنتز، تعرق، هدایت روزنه ای، فنل کل و پرولین برگ، اعداد بیشتری را نشان داد و از نظر این صفات مناسب کشت است همچنین رقم جلت با کارایی مصرف آب، هدایت مزوفیلی و مقدار عناصر پر مصرف بالا نیز مناسب کاشت به خصوص در مناطق دچار کمبود آب است.

هدایت روزنه ای, هدایت مزوفیلی, کارایی مصرف آب, فنل و پرولین