محمدنبی خیرآبادی - دانشگاه حکیم سبزواری ، سبزوار ، ایران
ابوالقاسم رحیمی - گروه زبان وادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران
عباس محمدیان - &#۰۳۹;گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

برای شناخت موقعیت و جایگاه متن و ارتباط با دنیای درون اثر، عنوان انتخاب شده، یکی از ابزارهای مهم برای ارزیابی اولیه و نقد و تحلیل متن است؛ ازاین رو دلالت «عنوان به متن» و «متن به عنوان» بیشتر یک دلالت دوسویه است؛ البته گاه این دلالت دوسویه به سبب وجود عوامل فرامتنی در عنوان ها خدشه دار می شود؛ ازاین رو شناخت اصول و الگوهای حاکم بر این دلالت ها یکی از اهداف این پژوهش است. این مقاله الگوهای به کاررفته در نامگذاری کتاب های نظم و نثر عرفانی را از جنبه های مختلف بررسی و تحلیل می کند؛ البته با تاکید بر این نکته که در انتخاب یک عنوان، عواملی ازقبیل موضوع، شرایط زمانی تولید متن و جنبه های زیبایی شناسی دخیل است. در این مقاله با انتخاب حدود صد اثر نظم و نثر عرفانی به شناخت الگوهای حاکم بر نامگذاری آثار عرفانی ازنظر زبانی، بلاغی و معنایی و عوامل موثر در این نامگذاری ها پرداخته شود. براساس یافته های این پژوهش، ترکیب های اضافی الگوی ساختار زبانی غالب است؛ زیرا برای بیان استعاری ـ که بیشترین کاربرد را در این متون دارد ـ مناسب است؛ همچنین عوامل درون متنی و محتوایی بیشترین تاثیر را در انتخاب عنوان داشته است. گفتنی است استفاده از واژگانی با بار عاطفی و ایدئولوژیک، استفاده از اصطلاحات مربوط به فرهنگ و آیین های پیش از اسلام نیز جایگاهی ویژه در متون عرفانی دارد. در پایان به نقش های عنوان در متون عرفانی و آسیب شناسی اشکالات موجود در انتخاب عنوان ها اشاره شده است.

الگوهای نامگذاری, متون عرفانی, عوامل درون متنی, عوامل برون متنی, نقش های عنوان, آسیب شناسی عنوان ها