مریم وفایی فرد - مربی گروه آموزشی ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان پردیس شهید هاشمی نژاد مشهد
مهدی رحیمی - دانشیارگروه زبان وادبیات فارسی دانشگاه بیرجند
محمد بهنام فر - استاد تمام گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند
احمد خامسان - دانشیار گروه روان شناسی دانشگاه بیرجند

شناخت درمانی از رویکردهای غالب روان شناسی معاصر برای درمان اختلالات روانی است که بر مبنای بازسازی و اصلاح شناخت های تحریف شده و تفکرات غیرمنطقی و ناکارآمد بنا نهاده شده است. تمثیل نیز یکی از موثرترین و کاربردی ترین روش هایی است که روان درمانگران در فرایند درمان های شناختی از آن استفاده می کنند. در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی، تمثیل هایی از مثنوی مولانا که بر دو تحریف شناختی تفکر دوقطبی و صافی ذهن دلالت دارد، ارائه و برپایه تبیین رویکرد شناختی بررسی می شود. نتایج به دست آمده نشان می دهد که تمثیل های مثنوی مولانا، هم با فرهنگ اصیل ایرانی و اسلامی هماهنگی دارد و هم به سبب ساختار مناسب، فن ثبت پیام در ذهن مخاطب، درج نکته های ظریف در چگونگی ارائه تمثیل در متن و فرایند انتقال مفاهیم قابلیت ویژه ای در درمان های شناختی دارد؛ همچنین به سبب پیوند مفاهیم نظری و انتزاعی با تصاویر روشن و پویا می تواند بهترین الگو و راهنمای عملی بسیار موثری در بازسازی شناختی این تحریف ها باشد.

مثنوی معنوی مولوی, تمثیل, شناخت درمانی, تفکر دوقطبی, صافی ذهن