حمزه بازیان - فارغ التحصیل کارشناسی ارشد سازه های آبی، گروه مهندسی آب، دانشگاه ارومیه، ایران
مهدی یاسی - دانشیار مهندسی رودخانه، گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، دانشگاه تهران، ایران

مهم ترین خصوصیات رودخانه­ها با مواد بستری درشت دانه، توسعه لایه سطحی مقاوم در کف بستر در شرایط جریان­های کم تا متوسط و افزایش درجه ناپایداری و شدت بار رسوبی در شرایط جریان­های سیلابی است. هدف اصلی در تحقیق حاضر، ارزیابی تناسب کاربرد روش­های هیدرومتری و هیدرولیکی در برآورد بار رسوبی (معلق، کف و کل) در سه بازه شاخص با مواد بستری درشت دانه در حوضه رودخانه فرامرزی زاب (دربکه، گرژال و بریسو) است. مطالعات میدانی برای تهیه نقشه و مشخصات لایه­های سطحی و زیرسطحی بستر در سه بازه انجام شده و مدل رایانه­ای انتقال رسوب و مدل جریان واسنجی شده، استفاده گردید. حساسیت و درجه اطمینان برآورد بار رسوبی از روش­های مختلف نسبت به خصوصیات فیزیکی مواد بستری در شرایط مختلف جریان، مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که احتساب خصوصیات دانه­بندی لایه زیرسطحی بستر در محاسبات بار رسوبی، برآورد مطمئن­تری ارایه می­نماید. برآورد بار معلق از رابطه انشتین (Einstein., ۱۹۵۰) با متوسط خطای نسبی %۹۱- در هر سه بازه بهتر بود. با نبود داده­های بار کف، بر اساس دامنه اعتبار نسبت تجربی بار کف به بار کل در رودخانه­های بستر درشت دانه، ارزیابی بار رسوبی کف به ترتیب از سه رابطه شاکلینچ (Schoklitsch., ۱۹۳۴)، انشتین، و پارکر (Parker., ۱۹۹۰)؛ و برآورد بار رسوبی کل به ترتیب از سه رابطه انگلوند و هانسن (Engelund and Hansen., ۱۹۶۷)، کریم و کندی (Karim and Kennedy., ۱۹۹۰)، و انشتین نتایج قابل اعتمادتری داشتند.

انتقال رسوب, رودخانه های بستر درشت دانه, رود لاوین, رود زاب, مدل STM