حسین دهقانی سانیج - دانشیار پژوهش، موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
محمد مهدی نخجوانی مقدم - استادیار پژوهش موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
بیژن قهرمان - استاد گروه مهندسی آب دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

 این پژوهش به منظور بررسی امکان کاربرد شاخص تنش آبی گیاه برای زمان­بندی تک آبیاری بهاره گندم دیم در بالادست حوضه آبریز کرخه (به طور خاص منطقه هنام در استان لرستان) طی سال زراعی ۹۴-۱۳۹۳ انجام گردید. بدین منظور در منطقه هنام سه مزرعه گندم دیم در عرصه کشاورزان به عنوان مزارع پژوهش انتخاب گردید. هر مزرعه به دو بخش تقسیم گردید. بخش اول در شرایط مدیریت دیم و بخش دوم تحت مدیریت تک آبیاری بهاره با عمق ثابت ۶۰ میلی­متر بود. زمان اعمال تک آبیاری بهاره در مزارع شماره ۱ تا ۳ متفاوت و به ترتیب در سه مرحله آغاز سنبله­دهی، میانه گل­دهی (گرده افشانی) و اوایل دانه­بندی گندم بود. میزان رطوبت خاک تا عمق توسعه ریشه (۶۰ سانتی­متر از سطح خاک) و دمای پوشش سبز گیاه طی روزهای مختلف در مراحل گل­دهی و دانه­بندی اندازه­گیری گردید. پس از تعیین مقادیر حدود مبنای پایین و بالا، مقادیر شاخص تنش آبی (CWSI) در مدیریت­های مختلف تعیین گردید. حد پایینی (خط مبنای پایین CWSI) برای گندم دیم در منطقه هنام به­صورت رابطه Tc – Ta = -۲.۰۸۹ VPD + ۲.۲۸ و حد مبنای بالا شاخص مذکور برابر ۲/۶ درجه سانتی گراد به دست آمد. آستانه تنش آبی برای گندم دیم به میزان ۳۶/۰ تعیین گردید. دمای پوشش سبز گیاه معادل آستانه مذکور برابر ۴/۲۶ درجه سانتی گراد حاصل گردید. تغییرات شاخص CWSI در مدیریت­های مختلف اعمال شده در مزارع پژوهشی با تغییرات عملکرد دانه همبستگی ۸۳ درصد را نشان داد. همچنین بین دمای پوشش سبز گیاه و میزان آب موجود در پروفیل خاک (در عمق توسعه ریشه گندم دیم) همبستگی بالایی مشاهده شد (R۲=۰.۷۸).

آستانه تنش, دمای پوشش سبز, مدیریت آبیاری, هنام