حمید عنایتی - دانشجوی کارشناسی ارشد عمران، گروه مهندسی عمران، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
عباسعلی قزلسوفلو - استادیار گروه مهندسی عمران، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
فرهاد خامچین مقدم - استادیار گروه مهندسی عمران، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

ایران از یک سو با محدودیت منابع آب شیرین و از سوی دیگر با افزایش روز افزون تقاضای آب برای مصارف مختلف رو به رو می باشد. یکی از مهمترین چالش ها در برنامه ریزی منابع آب تعیین جریان محیط زیستی در رودخانه ها می باشد. جریان محیط زیستی توصیفی از زمان، کیفیت و مقدار جریان مورد نیاز برای حفظ اکوسیستم آبی است. رودخانه های حفاظت شده اراضی به نسبت وسیع با ارزش حفاظتی زیاد که با هدف حفظ و احیای رویشگاه های گیاهی و زیستگاه های جانوری انتخاب می شوند. مناطق حفاظت شده، محیط های مناسبی برای اجرای برنامه های آموزشی و پژوهش های زیست محیطی به شمار می آیند. رودخانه حفاظت شده کشف رود جزئی از حوضه آبریز قره قوم ایران است که در شمال شرق کشور و در شمال استان خراسان رضوی واقع گردیده است. این حوضه دارای ۱۵۶۵۰ کیلومتر مساحت می باشد. برای حفظ اکو سیستم های این حوزه تعیین حداقل جریان محیط زیستی امری ضروری است. امروزه روش های مختلفی برای برآورد جریان محیط زیستی رودخانه در دنیا ارائه شده است که رهیافت های هیدرولوژیکی از پرکاربردترین آنها می باشند. در این مقاله جریان محیط زیستی رودخانه حفاظت شده کشف رود، بر اساس دوره آماری ۳۹ ساله در ایستگاه اولنگ اسدی، با استفاده از روش های هیدرولوژیکی تسمن و انتقال منحنی تداوم جریان (اسماختین)، برآورد شده است. دبی های مورد نظر حاصل شد و سپس با استفاده از تحلیل SWOT، با توجه به ویژگی های داخلی و خارجی هر روش، مناسب ترین رهیافت جهت تعیین جریان محیط زیستی رودخانه کشف رود ارائه شد. حداقل جریان محیط زیستی در روش تسمن ۵۷/۱ و در روش انتقال منحنی تداوم ۸۵/۱ بدست آمد. با استفاده از تحلیل SWOT، امتیازات ماتریس ارزیابی داخلی و خارجی روش انتقال منحنی تداوم ۶۴/۳ و ۵۳/۳ بدست آمد که در مقایسه با روش، به عنوان روش مناسب انتخاب شد.

جریان محیط زیستی, کشف رود, حقابه, تحلیل SWOT