محمدباقر وثوقی - استاد گروه تاریخ دانشگاه تهران
مهران رضایی - دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه تهران

زبان فارسی در آموزش دینی مسلمانان چین که به نام «آموزش مسجدی» شناخته می­شود، از جایگاه ویژه­ای برخودار است. قوم «هوی­هوی» یکی از اقوام مسلمان چین و در­حال­حاضر از مهم­ترین اقلیت­های قومی آن کشور محسوب می­شوند. از قرن دهم هجری به­بعد به دلیل شرایط خاص حاکم بر منطقه، اقلیت مسلمان «هوی هوی» در چین ارتباط تاریخی و فرهنگی خود را با سرزمین­های اسلامی از دست دادند و از­این­رو ناگزیر شدند به­عنوان یک جامعه ی اقلیت دینی، مواد آموزشی دینی خود را تولید نموده تا بتوانند سنت­های اسلامی را به فرزندان خود منتقل نمایند. از این دوره به­بعد مساجد چین به مراکز آموزش دینی تبدیل شد و متون آموزشی اسلامی توسط علمای مسلمان چینی به دو زبان عربی و فارسی تولید و در اختیار طلاب علوم دینی قرار گرفت. این نوع از آموزش دینی در جامعه «هوی­هوی» مشهور به «آموزش مسجدی» است. آموزش مسجدی از نیمه­ی اول قرن دهم هجری تاکنون ادامه یافته است. هم­اکنون نسخه­های خطی       بی­شماری در مساجد و مراکز آرشیوی چین موجود است که حاصل چند قرن آموزش دینی در این کشور است. سبک نوشتاری و آرایه­ای این نسخه­های خطی به­تدریج تحت­تاثیر سنت­های نوشتاری چینی قرار گرفت؛ تا­آنجا­که از لحاظ شکل، کاربرد، خط و آرایه دارای ویژگی­های منحصر­به­فردی شد. تعدد نسخه­های خطی فارسی کتابت­شده در چین و در مساجد اسلامی آن و اختصاصات آرایه­ای و خط و کتابت آن­ها       به­گونه­ای است که می­توان از آن به­عنوان «کانون نسخه­پردازی متون آموزشی فارسی در چین»  یاد کرد.

قوم هویهوی, چین, مسلمانان چین, زبان فارسی, آموزش مسجدی, کانون نسخه پردازی متون آموزشی فارسی در چین