محسن رحمتی - دانشیار گروه تاریخ دانشگاه لرستان

همزمان با غلبه اعراب مسلمان بر ماوراء­النهر، با مقاومت قرلق­ها، منطقه هفت آب و ترکستان شرقی، فتح نشده و تا دو قرن بعد، در برابر حملات سپاهیان مسلمان مقاومت کردند. اما به تدریج، تعالیم اسلام در این منطقه نفوذ پیدا کرده و در نیمه دوم قرن چهارم هجری به عنوان مذهب غالب آن نواحی درآمد. این مقاله درصدد است تا با روش توصیفی- تحلیلی و از طریق به­پرسش­کشیدن داده­های موجود، تا حد امکان به این روند گسترش اسلام در قلمرو قرلق­ها وضوح بیشتری ببخشد. این مطالعه نشان می­دهد که اگرچه قرلق­ها به لحاظ نظامی در مقابل سپاهیان اسلام مقاومت کردند، اما به­تدریج از طرق مختلف همچون تبلیغات مذهبی بازرگانان، غازیان، مراودات سیاسی، و بالاتر از همه فعالیت مبلغان مسلمان در آن ناحیه، تحت­تاثیر فرهنگ اسلامی قرار گرفته و مسلمان شدند. 

گسترش اسلام, قرلق¬ها, قراخانیان, کاشغر, هفت¬آب, ترکستان شرقی