پیمان افراسیاب - دانشیار بخش مهندسی آب، دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل
معصومه دلبری - دانشیار بخش مهندسی آب، دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل
رسول اسدی - دانشجوی دکتری بخش مهندسی آب، دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل
احسان محمدی - دانشجوی دکتری بخش مهندسی آب، دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل

چکیده:سابقه و هدف:کمبود آب و شوری آن در مناطق خشک و نیمه خشک، دو عامل محدود کننده تولیدات کشاورزی می باشند. توجه به بهبود و اصلاح انواع روش های آبیاری سطحی و نیز مکانیزه کردن این روش ها برای افزایش راندمان آبیاری و بالا بردن یکنواختی توزیع آب در سطح مزرعه، از اهمیت خاصی برخوردار است. از طرف دیگر سطح زیرکشت پنبه در استان کرمان غالبا منحصر به منطقه ارزوئیه می باشد که با مساحتی حدود ۲۵۰۰ هکتار، قابلیت تولید حدود ۵/۲ تن وش پنبه در هکتار را داراست، لذا به دلیل کمبود منابع آب با کیفیت مناسب در استان کرمان، هدف تحقیق حاضر، بررسی تاثیر توام کم آبیاری و شوری بر عملکرد و اجزای عملکرد پنبه می باشد.مواد و روش:در این تحقیق به منظور بررسی تاثر شوری بر عملکرد و اجزای عملکرد پنبه در شرایط اعمال سطوح مختلف پتانسیل ماتریک خاک در منطقه ارزوئیه استان کرمان، آزمایشی با استفاده از سیستم آبیاری شیاری در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار طی دو سال زراعی ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ اجرا گردید. این آزمایشی به صورت اسپلیت پلات و در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی که دارای چهار سطح پتانسیلی (۴۵=۱I، ۵۵=۲I، ۶۵=۳I و ۷۵=۴I کیلو پاسکال جهت شروع آبیاری) به عنوان عامل اصلی و سه سطح شوری آب (۵/۱ =۱EC، ۵/۴ =۲EC و ۵/۷ =۳EC دسی زیمنس برمتر) به عنوان عامل فرعی بود، در سه تکرار اجرا گردید. یافته ها:نتایج حاصل از بررسی عملکرد و اجزای عملکرد پنبه در شرایط اعمال توام کم آبیاری و شوری تحت سیستم آبیاری شیاری نشان داد که صرفه جویی ۱۱۵۰ مترمکعبی آب (۷/۱۱ درصد) بین نقاط پتانسیلی ۴۵ و۵۵ کیلو پاسکال جهت شروع آبیاری، در شرایطی باعث کاهش ۳/۷ درصدی عملکرد محصول، ۷/۷ درصدی تعداد غوزه در بوته و ۴/۱۱ درصدی ارتفاع بوته و وزن غوزه شده که افزایش ۸/۴ درصدی کارآیی مصرف آب، را درپی داشته است. همچنین اعمال سطح شوری ۵/۴ دسی زیمنس برمتر در مقایسه با سطح شوری ۵/۱ دسی زیمنس برمتر در کشت پنبه سبب کاهش ۶/۸ درصدی عملکرد و کارآیی مصرف آب، ۲/۴ درصدی وزن غوزه و ۴/۸ درصدی تعداد غوزه در بوته شد اما از لحاظ آماری تمامی صفات مذکور در هر دو تیمار مورد بررسی در یک گروه آماری قرار گرفتند.نتیجه گیری:با توجه به نتایج بدست آمده، می توان اذعان داشت که افزایش راندمان آبیاری در سیستم آبیاری شیاری در مناطق خشک و نیمه خشک کشور می تواند نقش بسزایی در صرفه جویی مصرف آب و کاهش هزینه های انرژی داشته باشد. همچنین با توجه به روند افزایش شوری منابع آب، اعمال نقطه پتانسیلی ۵۵ کیلو پاسکال در شرایط استفاده از آب با شوری ۵/۴ دسی زیمنس بر متر می تواند در افزایش عملکرد، کارآیی مصرف آب و سطح زیرکشت پنبه نقش موثری داشته باشد.

آبیاری شیاری, مکش خاک, تنش شوری, کارآیی مصرف آب