امیر عزیزیان - دانشجوی سابق دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران
جواد مظفری - رئیس بخش تحقیقات ژنتیک و بانک ژن گیاهی ملی ایران
بهمن یزدی صمدی - استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران- کرج
علی اکبر شاه نجات بوشهری - استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران- کرج
محمد رضا نقوی - استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران- کرج

تنوع ژنتیکی در ۲۲ مورفوتیپ گندم دیپلوئید T. urartu (ژنوم AA) با استفاده از صفات ریخت شناسی و نشانگرهای RAPD بررسی گردید. ارزیابی ها براساس ۱۷ صفت ریخت شناسی و زراعی انجام شد و پارامترهای آماری صفات زراعی شامل پراکندگی و تنوع محاسبه گردید. نتایج نشان دهنده تنوع ژنتیکی بالایی برای اکثر صفات مورد مطالعه بود. در مطالعات زراعی و ریخت شناسی تشابه موجود بین مورفوتیپ ها با استفاده از ضریب فاصله اقلیدسی بدست آمد. دندروگرام بر اساس روش UPGMA ترسیم شد. نتایج تجزیه خوشه ای مورفوتیپ های جمع آوری شده از اردن و سوریه را از مورفوتیپ های جمع آوری شده از ایران، ترکیه و عراق متمایز کرد. در ارزیابی های مولکولی DNA نیز ۱۲ آغازگر RAPD چند شکلی بین مورفوتیپ ها نشان دادند، و ۱۱۲ باند تولید شد که ۷۵ باند (۶۷%) در بین مورفوتیپ ها چندشکل بودند. تجزیه خوشه ای نشانگرهای RAPD براساس حضور و عدم حضور باند با استفاده از ضریب تشابه جاکارد مبتنی بر روش UPGMA انجام گرفت. نتایج تجزیه خوشه ای نشان داد که روابط ژنتیکی مورفوتیپ ها بر اساس نشانگر RAPD تبعیتی از فواصل جغرافیایی ندارد. مقایسه دندروگرام بر اساس دو روش مورد ارزیابی نشان داد که کارایی نشانگرهای RAPD نسبت به صفات مورفولوژیک در ارزیابی تنوع ژنتیکی ژرم پلاسم T. urartu بهتر می باشد. همچنین همبستگی ضعیفی بین ماتریس های حاصل از تجزیه و تحلیل های ریخت شناسی و مولکولی مشاهده شد(۲۱R= ۰/) و از آنجاییکه این دو روش جنبه های متفاوتی از تنوع ژنتیکیT. urartu را اندازه گیری می کنند، استفاده از هر دو روش ارزیابی ریخت شناسی و نشانگرهای ملکولی (RAPD) در ارزیابی تنوع ژنتیکی اطلاعات مفیدی ایجاد نموده و تکمیل کننده هم می باشند.

تنوع ژنتیکی گندم T. urartu, ژنوم A, نشانگرهای زراعی و ریخت شناسی, RAPD