مهدی سرچشمه پور - استادیار گروه علوم و مهندسی خاک دانشگاه شهید باهنر کرمان
حسین بشارتی - دانشیار موسسه تحقیقات خاک و آب کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
غلامرضا ثواقبی - استاد پردیس کشاورزی دانشگاه تهران

تبدیل خاک فسفات به کودهای فسفری پر هزینه است و مصرف آنها همواره خطر آلودگی خاک از طریق تجمع عناصری مثل کادمیم  را نیز به دنبال دارد. در صورتی­که بتوان قابلیت جذب و فراهمی فسفر خاک فسفات را افزایش داد، تحولی بزرگ در تغذیه فسفری گیاهان رخ خواهد داد. در این تحقیق پتانسیل استفاده از باکتری­های حل کننده فسفات و تیوباسیلوس بومی باغات پسته برای افزایش کارایی خاک فسفات و بهبود شرایط تغذیه­ای نهال پسته مورد مطالعه قرار گرفت. آزمایشگلخانه­ای به صورت فاکتوریل، شامل ۵ تیمار تلقیح و ۳ سطح شوری بود که در قالب یک طرح کاملا تصادفی با ۴ تکرار اجرا شد. تیمارهای تلقیح شامل شاهد بدون کود و تلقیح (T۱)، خاک فسفات(T۲)خاک فسفات همراه با دو جدایه حل­کننده فسفات  شامل Pantoea dispersaو  P. thivervalensis(T۳)، خاک فسفات همراه با گوگرد و سه جدایه تیوباسیلوس (T۴) و خاک فسفات همراه با گوگرد، دو جدایه حل­کننده فسفات و سه جدایه تیوباسیلوس (T۵)و سطوح شوری شامل S۰، S۱ و S۲، به ترتیب با مقادیر عددی ۳، ۸ و ۱۶ دسی زیمنس بر متر بودند. با توجه به نتایج بدست آمده، افزایش شوری باعث کاهش معنی­دار وزن تر و خشک اندام هوایی و ریشه، میانگین ارتفاع و تعداد برگ به ازاء نهال، مقدار جذب عناصر فسفر و آهن شد و بر غلظت فسفر و مقدار جذب روی تاثیر معنی­داری نداشت. تیمارهای باکتری تاثیر معنی­داری بر وزن تر و خشک اندام هوایی، میانگین ارتفاع و تعداد برگ، غلظت فسفر و آهن و میزان جذب عناصر فسفر، آهن و روی داشتند. استفاده از باکتری­های حل کننده فسفات به همراه خاک فسفات بیشترین تاثیر مثبت را بر وزن تر و خشک اندام هوایی و میانگین ارتفاع و تعداد برگ به ازاء نهال داشت و صفات فوق را نسبت به تیمار شاهد به ترتیب ۱/۳۶، ۸/۳۷، ۵/۱۱و ۱/۲۷ درصد افزایش داد. استفاده از باکتری­های اکسیدکننده گوگرد به همراه خاک فسفات و گوگرد (T۴)، و نیز مخلوط حل کننده­های فسفات و اکسیدکننده­های گوگرد به همراه خاک فسفات و گوگرد (T۵) بیشترین تاثیر را از نظر غلظت و مقدار جذب فسفر ایجاد کرد. تیمار T۴ از نظر غلظت و مقدار جذب فسفر و تیمار T۵ از نظر مقدار فسفر در تمام سطوح شوری اختلاف معنی­داری را با شاهد بدون تلقیح داشتند. اگر چه مصرف خاک فسفات به تنهایی نسبت به تیمار شاهد باعث افزایش غلظت و مقدار جذب فسفر شد، اما اثر این تیمار با اختلاف معنی­داری کمتر از تیمارهای تلقیح با باکتری­ها بود.

باکتریهای حل کننده فسفات, تیوباسیلوس, خاک فسفات, گوگرد, تلقیح