جلال حیدری - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد، گروه خاکشناسی دانشگاه شهرکرد
شجاع قربانی دشتکی - استاد گروه خاکشناسی دانشگاه شهرکرد
فایز رئیسی - استاد گروه خاکشناسی دانشگاه شهرکرد
پژمان طهماسبی - استادیار گروه مرتع و آبخیزداری دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین دانشگاه شهرکرد

نسبت لایه بندیماده آلی خاک و پایداری خاکدانه­ها را می توان به عنوان شاخص های کیفیت خاک تحت شرایط مختلف از جمله آتش­سوزی پوشش گیاهی مراتع محسوب کرد. هدف از این پژوهش، بررسی تاثیر آتش سوزی پوشش گیاهی بر نسبت لایه­بندی ماده آلی خاک، پایداری خاکدانه­ها و توزیع ماده آلی در خاکدانه­های ریز و درشت در مراتع نیمه استپی کرسنک واقع در استان چهارمحال و بختیاری بود. بدین منظور، مراتعی با تاریخچه ی آتش سوزی متفاوت که طی سال های ۱۳۸۷، ۱۳۸۸ و ۱۳۸۹ به ترتیب ۳، ۲ و ۱ سال پیش از مطالعه دچار آتش سوزی شده بودند، انتخاب گردید. نمونه­برداری از دو عمق سطحی (۱۰-۰ سانتی­متر) و زیر سطحی (۲۵-۱۵ سانتی­متر)، مربوط به هر نقطه دچار آتش­سوزی و نقطه مجاور آن که دچار آتش نشده بود (شاهد) در ۹ تکرار (مجموعا ۱۰۸ نمونه) انجام شد. سپس تاثیر آتش سوزی بر نسبت لایه­بندی ویژگی­های ذکر شده با آزمون t مستقل مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد ماده آلی خاک و میانگین وزنی قطر خاکدانه ها (MWD) در نمونه های سطحی تیمارهای ۱ و ۲ سال پس از آتش سوزی در مقایسه با شاهد به صورت معنی­دار کاهش یافت. همچنین، ماده آلی ذره ای (POM) در نمونه های سطحی در تمام سال های مورد مطالعه در مناطق سوخته شده به طور معنی­داری کمتر از مناطق شاهد مجاور بود. تاثیر آتش سوزی بر نسبت لایه بندی ماده آلی خاک در تیمارهای ۱ و ۲ سال پس از آتش­سوزی در مقایسه با مناطق شاهد معنی دار بوده و به ترتیب ۲۶ و ۲۲ درصد کاهش یافت. ماده آلی بخش درشت در لایه سطحی و زیر سطحی تیمار ۱ سال پس از آتش سوزی در مقایسه با شاهد کاهش معنی­دار داشت. در حالی که، ماده آلی بخش ریز در لایه زیر سطحی تیمار ۱ سال پس از آتش سوزی نسبت به شاهد افزایش معنی­دار نشان داد. یافته های این پژوهش نشان داد که تاثیر آتش سوزی بر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک، در لایه سطحی به دلیل شدت­ بیشتر آتش­سوزی، نسبت به لایه زیر سطحی بیشتر بود. افزون بر آن، آتش­سوزی باعث کاهش ماده آلی خاک و همچنین پایداری خاکدانه­ها و در نتیجه افت (تنزل) کیفیت خاک اراضی مرتعی مورد مطالعه گردید. 

چرخه کربن, ساختمان خاک