محمدحسن رحیمیان - دانشجوی کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی دانشگاه شهرکرد
محمدرضا نوری امامزاده ئی - استادیار و عضو هیات علمی گروه مهندسی آب، دانشگاه شهرکرد
سیدحسن طباطبائی - دانشیار و عضو هیات علمی گروه مهندسی آب، دانشگاه شهرکرد
علی محمد قائمی نیا - کارشناس ارشد مدیریت بیابان، مرکز ملی تحقیقات شوری

دستیابی به ابزارها و روش های مطمئن، سریع و کم هزینه تعیین ویژگی های فیزیکی خاک در مزرعه می تواند تهیه نقشه این ویژگی ها در مقیاس های مختلف را تسهیل کرده و مدیریت مکانی منابع خاک و آب در این اراضی را سرعت بخشد. یکی از این ابزارها القاءگر الکترومغناطیس (EM۳۸) است که توانائی های زیادی در تعیین خصوصیات خاک سطحی و عمقی از خود نشان داده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی کارآیی این دستگاه در تعیین برخی ویژگی های فیزیکی خاک نظیر درصد رس، درصد سیلت، درصد شن، جرم مخصوص، تخلخل، رطوبت و دمای خاک در باغات شور پسته اردکان در استان یزد انجام شده است. بدین منظور همزمان با انجام قرائت های دستگاه EM۳۸ در ۹۰ نقطه از منطقه مطالعاتی، در ۲۵ نقطه نیز نمونه­برداری از خاک اعماق ۳۰-۰، ۶۰-۳۰، ۶۰-۹۰ و ۹۰-۱۲۰ انجام و درصد رس، سیلت، شن، رطوبت وزنی، جرم مخصوص ظاهری، رطوبت حجمی و دمای آن­ها تعیین شد. سپس روابط رگرسیونی بین قرائت­های EM۳۸ با پارامترهای فیزیکی خاک استخراج و کارآیی این دستگاه بررسی گردید. نتایج این پژوهش حاکی از عدم وجود روابط آماری معنی دار بین قرائت های EM۳۸ با درصد رس، سیلت، شن و دمای خاک بود. این در حالی است که همبستگی ها بین قرائت های افقی EM۳۸ و جرم مخصوص ظاهری خاک در اعماق ۳۰-۰ و ۶۰-۰ سانتی متری با ضرایب تبیین (R۲) ۶۸/۰ و ۶۵/۰ معنی دار بدست آمد. همچنین ضرایب تبیین اصلاح شده (R۲adj) برای درصد رطوبت حجمی اعماق ۳۰-۰، ۶۰-۰ و ۹۰-۰ سانتی متری خاک معنی دار بوده و به ترتیب برابر با ۶۹/۰، ۷۴/۰ و ۷۸/۰ بدست آمد. بر اساس این روابط، نقشه های جرم مخصوص ظاهری، درصد رطوبت حجمی و رطوبت اشباع (تخلخل) خاک در اعماق مختلف تهیه و تفسیر شدند. نتایج این پژوهش مناسب بودن روش القای الکترومغناطیس در تعیین و پهنه بندی سریع و کم هزینه برخی ویژگی های فیزیکی خاک نظیر جرم مخصوص، درصد رطوبت و تخلخل لایه های مختلف خاک را نشان می دهد.

القاءگر الکترومغناطیس, بافت, تخلخل, جرم مخصوص ظاهری, رطوبت خاک