میلاد جمیلی - دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش دانشگاه تهران

وقتی به تاریخ فلسفه و اندیشه های تعلیم و تربیت نظر میکنیم به شماری از اندیشه ها در حوزه تخیل برخواهیم خورد که هر یک نقش اساسی در تعلیم و تربیت دارند، در قرن بیستم و بیست یکم، این نقش توسط آیریس مرداک و کیارن ایگن به صورت نظامی معنا دار مجدد مطرح شد. با یک بررسی فلسفی از نوع تفسیر مفهوم و مفهوم پردازی خواهیم دانست که مرداک با تاثیر از اندیشه ایمانوئل کانت، نقش تخیل را ایجاد یک بصیرت اخلاقی میان واقعیتها و ارزشها میدانست و آن را مهمترین بخش تربیت اخالقی در نظر می آورد و قائل است که هرچقدر تخیل بتواند کارکرد خود را در حوزه های متفاوت بیشتر نشان دهد، زیست اخلاقی بیشتر ممکن میشود. در طرف دیگر کیارن ایگن رئیس گروه پژوهشی تربیت مبتنی بر تخیل، با خرده گرفتن به کانت و هیوم درباره کارکرد بازنمایی قوه خیال، جایگاه آن را بسیار رفیع تر در نظر می آورد و از آن به نوعی «امکان های بودن» یاد میکند. ایگن بر آن است که تخیل یک فعالیت مجزا در ذهن نیست بلکه ویژگی و انعطاف متمایزی است که میتواند به تمام فعالیتهای ذهنی نیرو ببخشد.از نظر او فردی که از تخیل خویش بهره می جوید به امکانهای وسیع تر و متنوعی تری برای توصیف واقعیت دسترسی دارد. بنابرین بر اساس روش مطالعات تطبیقی جورج بردی مبتنی بر مقایسه موارد انتخاب شده و ارتباط کلی دو اندیشه، میتوان نتیجه گرفت که؛ در یک طرف، مرداک نماینده کسانی است که مفهوم تخیل را در بخش خاصی از معرفت شناسی مورد بحث قرار داده و ادامه دهنده مسیر کسانی همچون کانت است و در طرف دیگر ایگن با نقد این تلقی از تخیل، نوعی کلگرایی معرفت شناختی۱ را در موضوع تخیل قائل است.

تخیل، آیریس مرداک، کیارن ایگن، تعلیم و تربیت