سارا نورعلی

از نظر صدرالمتالهین، حقیقت نفس حادث بوده به ھمان حدوث بدن، نه امری که جدا و مجزا و مستقل و منعزل از بدن درنظر گرفته شود و سپس بخواھد در کنار آنبا اضطرار یا اختیار قرار گیرد و یا آنکه بر بدن عارض و لاحق گردد، زیرا به نظر صدرا، عمده اشکال اساسی این نظر که رای غالب مشائیون است؛ توجیه نحوه ترابط امر مادی صرف چون بدن با امرمجرد محض که نفس در مرتبه کینونت عقلی است خواھد بود که در نهایت منجر به نوعی ثنویت، کثرت و دو گانه انگاری در تعامل و تعاضد نفس و بدن خواھد شد. لذا اگر در جایی صدرا سخن از پذیرش قدم نفس را آورده، منظور وی حقیقت آغاز و انجام نفس که ھمان عقل است خواھد بود؛ زیرا عقل مبدا عزیمت و منتهای رحلت نفس در دو قوس صعود و نزول است ھدف این مقاله این است تا بر اساس میانی حکمت متعالیه ملاصدرا، رابطه بین مزاج و اخلاق را تبیین و ترسیم کند. بدین منظور از برخی اصول فلسفه صدرایی مانند حدوث جسمانی، رابطه نفس و بدن و حرکت جوھری استفاده کرده است. نتیجه احتمالی رابطه مزاج با اخلاق در فلسفه ملاصدرا این است که می توان گام ھای آغازین تربیت اخلاقی و تهذیب نفسانی رااز ھمان بدو تولد که انسان نطفه و ماده ای بیش نیست، برداشت. اگر ھویت ابتدایی انسان در قالب نطفه و مزاج جسمانی با اعتدال و در شرایط مطلوب و معتدل منعقاد گردد، آن گاه اثرات و لوازم آن به وضوح در حالات روحی و اوصاف اخلاقی او منعکس می گردد و می توانیم نظاره گر انسانی باشیم که کمالات اخلاقی را به خوبی رعایت می کند.

مزاج، اخلاق، حدوث جسمانی، حرکت جوھری، ملاصدرا