شعله کیانی
نادعلی باباییان جلودار
غلامعلی رنجبر
سید کمال کاظمی تبار
محمد نوروزی

به منظور مطالعه نحوه عمل ژن در ارقام برنج از لحاظ کیفیت پخت برای صفاتی نظیر درجه حرارت ژلاتینه شدن، غلظت ژل و میزان آمیلوز، چهار رقم برنج با سطوح متفاوتی از صفات، مورد مطالعه قرار گرفتند. ده جمعیت والدین، F۱، RF۱، BC۱، RBC۱، BC۲، RBC۲، F۲ و RF۲ با استفاده از روش تجزیه میانگین نسل ها و در شرایط آزمایشگاه برای دو تلاقی سنگ طارم×گرده و IRRI۲×IR۲۲۹ مورد ارزیابی قرار گرفتند. معنی دار شدن یکی از آثار متقابل یعنی [i]، [j]۱، [j]۲، [l]۱، [l]۲، [l] در برای صفات مورد بررسی نشان داد که علاوه بر عمل ژن افزایشی- غالبیت، اثر متقابل غیر آللی دو ژنی نیز وجود دارد به جز برای صفت درجه حرارت ژلاتینه شدن در تلاقی سنگ طارم×گرده. در حالت دو ژنی، اپیستازی از نوع مضاعف برای صفت غلظت ژل در تلاقی IRRI۲×IR۲۲۹ مشاهده گردید. آثار سیتوپلاسمی و اثر متقابل سیتوپلاسی/ هسته ای برای صفات غلظت ژل و میزان آمیلوز، در هر دو تلاقی معنی دار بودند. توارث پذیری عمومی و خصوصی به ترتیب در دامنه ۷۷/۰ تا ۹۹/۰و ۰۵/۰ تا ۹۳/۰ برای کلیه صفات برآورد گردیدند. در تجزیه آماری اجزای واریانس، برای تمام صفات و تلاقی ها واریانس افزایشی معنی دار بود. معنی دار شدن اجزای و (کوواریانس افزایشی× غالبیت) به طور غیر مستقیم نشان دهنده وجود اثر غالبیت ژن هاست. انجام دورگ گیری و گزینش در نسل های تفکیک بالاتر برای صفات غلظت ژل و میزان آمیلوز و اعمال گزینش در نسل های اولیه برای صفت درجه حرارت ژلاتینه شدن در برنامه اصلاحی این صفات موثر است.

Generation mean analysis, Endosperm traits, Gene effect, Grain quality, Rice., تجزیه میانگین نسل ها، صفات آندوسپرم، عمل ژن، کیفیت دانه، برنج