فرشاد کیانی
احمد جلالیان
عباس پاشایی
حسین خادمی

تخریب اراضی جنگلی یکی از بزرگ ترین معضلات زیست محیطی در شمال کشور است. یکی از پیامدهای این تخریب تاثیر منفی بر کیفیت خاک می باشد. تبدیل جنگل های طبیعی به اراضی کشاورزی، ایجاد قرق و تبدیل اراضی کشاورزی به مرتع و تخریب مراتع به دلیل چرای بی رویه در کنار یکدیگر در حوزه پاسنگ استان گلستان امکان بررسی تغییر کیفیت خاک را در این چهار کاربری فراهم آورده است. نتایج این مطالعه نشان داد، تبدیل جنگل های طبیعی به اراضی کشاورزی تا ۶۶ درصد مواد آلی خاک را کاهش داده و پایداری خاکدانه ها را تا یک سوم مقدار اولیه تغییر می دهد. به تبع آن میزان نیتروژن به میزان یک سوم، و پتاسیم به میزان ۱۵ درصد کاهش می یابد. به نظر می رسد خاک اراضی مرتعی ( اراضی کشاورزی قرق شده ) نسبت به خاک جنگل های طبیعی از لحاظ کیفیت فیزیکی و در مقایسه با خاک کشاورزی از لحاظ کیفیت شیمیایی وضعیت مطلوب تری داشته و از لحاظ شاخص های زیستی از دو کاربری دیگر نیز شرایط بهتری را دارا می باشد. نتایج نشان داد که فعالیت دو آنزیم، دهیدروژناز و ال آسپاراژیناز در اراضی مرتعی دارای مقادیر بیشتری نسبت به جنگل های طبیعی و اراضی کشاورزی است و بر خلاف تنفس میکربی رابطه مستقیمی با میزان مواد آلی خاک ندارد. تفاوت در کیفیت مواد آلی اضافه شده به خاک به عنوان بستره موجودات زنده به نظر می رسد که عامل تاثیر گذارتری نسبت به کمیت مواد آلی، بر روی فعالیت های آنزیمی در این منطقه باشد. گرچه با توجه به نتایج ذکر شده، اراضی مرتعی قرق شده دارای کیفیت مطلوب تری نسبت به کاربری های دیگر است، با این حال نتایج بررسی شدت فرسایش این نکته را تایید می کند که تخریب جنگل های طبیعی تا چه حد فرسایش را در اراضی کشاورزی و مرتعی تشدید کرده است. تحقیق ارائه شده لزوم توجه بیشتر به بررسی شدت فرسایش و اصول حفاظتی، به عنوان یک شاخص مهم در ارزیابی کیفیت خاک را نشان می دهد.

Deforestation, Land use change, Loess, Soil quality., جنگل تراشی، کاربری اراضی، کیفیت خاک، لس