اسماعیل خدیوی بروجنی
فرشید نوربخش
مجید افیونی
حسین شریعتمداری

کاربرد لجن فاضلاب در کشاورزی اخیرا به عنوان منبعی جهت تامین نیاز غذایی محصولات زراعی مورد توجه قرار گرفته است، از طرف دیگر وجود عناصر سمی مثل سرب، نیکل و کادمیم در این کود مدیریت صحیح اراضی تیمار شده را ضروری می نماید. عصاره گیری دنباله ای عناصر سنگین می تواند به پی بردن قابلیت جذب زیستی عناصر مذکور توسط گیاه کمک کند. هدف از این تحقیق بررسی آثار تجمعی و باقی مانده لجن فاضلاب بر شکل های شیمیایی و فاکتور تحرک سرب، نیکل و کادمیم در خاک است. در این مطالعه که به صورت طرح کرت خرد شده با سه تکرار صورت گرفت سطوح مختلف کودی لجن فاضلاب شامل ۰، ۲۵، ۵۰ و ۱۰۰ مگا گرم بر هکتار به عنوان کرت های اصلی و سال های متوالی کوددهی شامل ۱، ۲ و ۳ سال کوددهی به عنوان کرت فرعی در نظر گرفته شد. در سال سوم از عمق ۲۵-۰ سانتی متری تمام کرت ها نمونه برداری انجام شد. در نمونه های خاک شکل های مختلف عناصر سرب، نیکل و کادمیم اندازه گیری شد. نتایج نشان داد با افزایش مقدار و دفعات کودهی با لجن فاضلاب غلظت عناصر کادمیم و نیکل در فرم محلول (SOL) افزایش و در مورد سرب کاهش یافت. فرم تبادلی (EXC)، کربناتی (CAR) و آلی (ORG) هر سه عنصر افزایش یافت. فرم حبس شده (OCC) سرب و نیکل کاهش و کادمیم افزایش یافت. فرم باقی مانده (RES) سرب افزایش و نیکل و کادمیم کاهش یافت. قابلیت جذب این عناصر افزایش یافت. توزیع نسبی فرم های مختلف عناصر سه گانه مذکور به صورت زیر بود: سرب: OCC>RES>ORG>CAR>EXC>SOL، نیکل: RES>ORG>OCC>CAR>EXC>SOL و کادمیم: OCC>CAR>RES>ORG>EXC>SOL فاکتور تحرک عناصر مذکور به ترتیب زیر بود: Cd>>Pb>>Ni ترتیب این عناصر در فرم های مختلف به صورت زیر بود: محلول:Ni>>Pb>>Cd ، تبادلی، کربناتی و حبس شده (Occluded) Pb>Ni>Cd ، آلی و باقی مانده : Ni>Pb>Cd با توجه به افزایش قابلیت جذب این عناصر، کوددهی مداوم لجن فاضلاب حتی در چنین خاک های آهکی نیز باعث افزایش مقادیر قابل جذب این عناصر گردیده است. شکل آلی هر سه عنصر مورد مطالعه با مقادیر قابل جذب آنها بستگی نشان داد.

Sequential extraction, Organic fertilizer, Sewage sludge, Pb, Ni, Cd., عصاره گیری دنباله ای، کود آلی، لجن فاضلاب، سرب، نیکل، کادمیم