مهرو مجتبایی زمانی
مسعود اصفهانی
رحیم هنرنژاد
مهرزاد اله قلی پور

به منظور تعیین روابط هم بستگی بین سرعت و دوره پر شدن دانه با سایر صفات فیزیولوژیک و اجزای عملکرد و پی بردن به آثار مستقیم و غیر مستقیم صفات مختلف بر سرعت پر شدن دانه، تعداد ۹۳ رقم برنج در سال زراعی ۱۳۸۰ در مزرعه موسسه تحقیقات برنج کشور واقع در رشت در یک آزمایش بدون طرح آماری مورد ارزیابی قرار گرفتند. خوشه های مربوط به ساقه های اصلی علامت گذاری شده و ۱۰ روز بعد از گرده افشانی در فواصل ۳ روزه برداشت شدند. داده های وزن خشک دانه در یک مدل چند جمله ایی درجه ۳ برازش شد (میانگین ۲ R برای کلیه ارقام ۹۸/۰)، و به کمک آن سرعت و دوره پر شدن دانه برای همه ارقام ارزیابی گردید. در این بررسی سرعت پر شدن دانه با صفات وابسته به ظرفیت مخزن یعنی وزن دانه، اندازه دانه و تعداد دانه در خوشه هم بستگی نشان داد، ولی با صفات وابسته به مبدابه جزمقدار کلروفیل برگ پرچم و برگ دوم هم بستگی معنی داری نداشت. نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام نشان داد که وزن نهایی تک دانه، دوره پر شدن دانه و زاویه برگ پرچم سه صفت سهیم در سرعت پر شدن دانه هستند ،ولی نتایج تجزیه علیت مشخص کرد که فقط دو صفت از سه صفت یاد شده (وزن نهایی تک دانه و دوره پر شدن دانه) بیشترین تاثیر را بر سرعت پرشدن دانه دارند. نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام بدون در نظر گرفتن وزن نهایی تک دانه نشان داد که مقدار کلروفیل برگ پرچم، عرض دانه، دوره پر شدن دانه و طول دانه در سرعت پر شدن دانه سهیم هستند. چنین به نظر می رسد که پس از وزن نهایی دانه که بیشترین اثر مستقیم و مثبت، و دوره پر شدن دانه که بیشترین اثر مستقیم منفی را بر سرعت پر شدن دارند، اندازه دانه نیز بر سرعت پر شدن دانه تاثیر گذار است.

Rice, Grain filling process, Yield , Path analysis., برنج، روند پر شدن دانه، عملکرد، تجزیه علیت