احمد نظامی
عبدالرضا باقری
حمید رحیمیان
محمد کافی
مهدی نصیری محل

این آزمایش با هدف بررسی امکان ارزیابی تحمل به یخ زدگی گیاه نخود در شرایط کنترل شده با استفاده از دو ژنوتیپ متحمل به سرما (MCC۴۲۶ و MCC۲۵۲) و یک ژنوتیپ حساس به سرما (MCC۵۰۵) اجرا شد. ترکیب ژنوتیپ و خوسرمایی (خوسرمایی و عدم خوسرمایی) در پلات اصلی و درجه حرارت های صفر، ۴- ، ۸- ، ۱۲- ، ۱۶- و ۲۰- درجه سانتی گراد به عنوان پلات فرعی در نظر گرفته شدند. از نظر درصد بقای پس از اعمال تیمارهای یخ زدگی تفاوت بین ژنوتیپ ها معنی دار بود (۰۵/۰ ≥ P). بر اساس میانگین داده های حاصل از اثرات خوسرمایی و دماهای یخ زدگی، درصد بقای ژنوتیپ های MCC۴۲۶ و MCC۲۵۲ به ترتیب ۴۱ و ۳۲ درصد بیشتر از ژنوتیپ MCC۵۰۵ بود. دمای کشنده برای ۵۰ درصد گیاهان (LT۵۰) و دمایی که سبب ۵۰ درصد کاهش در وزن خشک گیاه شد (DMT۵۰) در ژنوتیپ MCC۴۲۶ به ترتیب ۸/۱۰- و ۴/۸- درجه سانتی گراد و پایین تر از ژنوتیپ حساس (MCC۵۰۵) بود. با افزایش شدت یخ زدگی رشد گیاه در دوره بازیافت شدیدا کاهش یافت، به نحوی که در دمای ⁰C -۱۲وزن خشک گیاه و ارتفاع ساقه نسبت به تیمار صفر درجه سانتی گراد به ترتیب ۶۳ و۶۶ درصد کاهش یافت. بیشترین خسارت یخ زدگی در ژنوتیپ حساس به سرما (۵۰۵ MCC) مشاهده شد به صورتی که تیمار دمایی  ⁰C -۱۲ سبب کاهش وزن خشک گیاه و ارتفاع این ژنوتیپ به میزان حدود ۹۰ درصد شد، در حالی که در این تیمار دمایی در ژنوتیپ MCC۴۲۶ وزن خشک و ارتفاع گیاه به ترتیب ۵۵ و ۴۹ درصد و در ژنوتیپ MCC۲۵۲ به ترتیب ۶۰ و ۵۴ درصد کاهش یافت. به نظر می رسد که استفاده از شرایط کنترل شده در تخمین LT۵۰ و DMT۵۰ برای ارزیابی تحمل به یخ زدگی در ژرم پلاسم نخود امکان پذیر است و در برنامه های اصلاحی از این روش می توان برای به گزینی لاین ها استفاده کرد.

Freezing tolerance, Acclimation, Chickpea, DMT۵۰, LT۵۰., تحمل به یخ زدگی ، خوسرمایی، نخود ، LT۵۰ و DMT۵۰