حمید حاتمی ملکی - College of Agric., Univ. of Maragheh, Maragheh, Iran.
رضا درویش زاده - Urmia Univ., Urmia, Iran.

با توجه به اهمیت برآورد ترکیب پذیری عمومی و خصوصی، در طراحی برنامه های به نژادی افزایش عملکرد آفتابگردان، ارزیابی ژنتیکی عملکرد دانه آفتابگردان در شرایط آبیاری نرمال و تنش کم آبی و از طریق تجزیه بای پلات طرح تلاقی دی آلل ۶×۶ انجام شد. والدین و نتاج آنها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به طور جداگانه در هر یک از شرایط محیطی در گلخانه کشت گردیدند. بر اساس نتایج تجزیه واریانس جداگانه آزمایش ها، میانگین مربعات ژنوتیپ ها برای عملکرد دانه در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که دو مولفه اول در مجموع ۹/۷۷% و ۵/۸۲% از تنوع کل را به ترتیب در شرایط نرمال و تنش کم آبی توجیه می نمایند و بنابراین، استخراج اطلاعات از طریق روش گرافیکی بای پلات امکان پذیر می باشد. از بین والدین مورد بررسی، والد LR۲۵ دارای بیشترین مقدار قابلیت ترکیب پذیری عمومی و مثبت در هر دو شرایط محیطی بود. ژنوتیپ والدی RHA۲۶۶، بیشترین مقدار قابلیت ترکیب پذیری خصوصی و مثبت را در شرایط تنش کم آبی و ژنوتیپ والدی LR۴، بیشترین مقدار قابلیت ترکیب پذیری خصوصی و منفی را در شرایط نرمال دارا بود. با توجه به نمودار چندضلعی بای پلات، در شرایط نرمال تلاقی LR۲۵ × LR۴ و در شرایط تنش کم آبی تلاقی های LR۲۵ × C۱۰۴، LR۵۵ × RHA۲۶۶ و C۱۰۰ × RHA۲۶۶ هتروزیس بالایی را برای صفت عملکرد دانه آفتابگردان نشان دادند. نتایج نشان داد که ژنوتیپ C۱۰۴، آزمون گری مناسب جهت تشخیص قابلیت های ترکیب پذیری عمومی ژنوتیپ های مورد بررسی است.

Sunflower, Diallel, Biplot, General combining ability, Specific combining ability, Heterosis., آفتابگردان، دی الل، بای پلات، ترکیب پذیری عمومی، ترکیب پذیری خصوصی، هتروزیس