حانیه صالحیان بروجردی - دانشجوی دکتری گروه روانشناسی عمومی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه، ساوه ایران
حسن عشایری - استاد علوم اعصاب، گروه گفتاردرمانی، دانشکده علوم توانبخشی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران
امیر هوشنگ مهریار - استاد گروه روانشناسی، دانشکده روانشناسی، موسسه عالی آموزش مدیریت و برنامه ریزی، تهران، ایران

هدف: : از شایع ترین اختلالات روانی کلام  لکنت زبان ( که در پنجمین ویرایش راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانپزشکیبه آن اختلال ناروانی گفتار کودکی گفته می شود)  است. مطالعات زیادی پیرامون رابطه بین ابعاد کارکردهای اجرایی و روانی کلامصورت گرفته و رابطه آن با توجه پایدار، حافظه فعال، بازداری پاسخ سنجیده شده است. با توجه به رابطه بین کارکردهای اجرایی و اختلال ناروانی گفتار در پژوهش حاضر سعی شد  با استفاده از توانبخشی شناختی و ارتقای کارکردهای اجرایی در سه حوزه توجه پایدار، حافظه فعال و بازداری پاسخ، به درمان اختلال ناروانی گفتار کودکی بپردازیم. روش بررسی:با استفاده از نمونه در دسترس، تعداد ۲۰ کودک بین ۷ تا ۱۲ سال با اختلال ناروانی گفتار بر اساس ملاک های پژوهش، انتخاب و از آن ها آزمون (N-BACK) جهت سنجش حافظه فعال، آزمون عملکرد پیوسته جهت سنجش توجه پایدار و آزمون برو، نرو (go/no go) جهت سنجش بازداری پاسخ به عمل آمد. همچنین شدت اختلال ناروانی گفتار کودکان با استفاده از آزمون  درصد  هجاهای لکنت شده سنجیده شد. سپس آزمودنی ها به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه قرار گرفتند. گروه آزمایش ۱۵ جلسه ۴۵ دقیقه ای تحت درمان با روش توانبخشی شناختی قرار گرفتند. سپس از هر دو گروه پس آزمون گرفته شد. گروه آزمایش ۳ ماه بعد تحت پیگیری قرار گرفتند و مجددا آزمون ها از آن ها گرفته شد. یافته ها: نتایج تحلیل کوواریانس و آزمون تی وابسته جهت بررسی اثربخشی روش درمان نشان داد که تفاوت معناداری بین توجه پایدار (۰/۰۲۲=p)، حافظه فعال (۰/۰۳۵=p) و کنترل پاسخ (۰/۰۳۹=p) و شدت اختلال ناروانی گفتار (۰/۰۱۳=p) در پیش آزمون و پس آزمون در کودکان مبتلا به اختلال در سیالی کلام وجود دارد. و رگه های معناداری در کارکردهای اجرایی (۰/۰۵۶=p) در پیش آزمون و پس آزمون مشاهده می شود. همچنین نتایج آزمون تعقیبی بونفرونی جهت بررسی پایداری درمان در طی دوره ۳ ماهه نشان داد که روش درمان بر روی توجه پایدار، حافظه فعال و کارکردهای اجرایی و شدت لکنت موثر بوده و اثر آن در طول دوره پیگیری ثابت بوده است. همچنین روش درمانی توانبخشی شناختی بر روی کنترل پاسخ موثر بوده اما اثر آن در طول زمان ثابت نمانده است. نتیجه گیری: از یافته های پژوهش می توان نتیجه گرفت که روش توان بخشی شناختی در کاهش نرخ اختلال در سیالی کلام و افزایش کارکردهای اجرایی در کودکان مبتلا به اختلال ناروانی گفتار موثر بوده و میتواند به عنوان یک روش درمان مورد استفاده قرار گیرد.  

توانبخشی شناختی, کارکردهای اجرایی, اختلال ناروانی گفتار کودکان, حافظه فعال, توجه پایدار, بازداری پاسخ